اختلال ADHD یا پیش فعالی یک اختلال رفتاری رشدی است که فرد توانایی دقت و تمرکز بر روی یک موضوعرا نداشته که باعث کند شدن یادگیری می شود. در این اختلال فرد از فعالیت بدنی غیر معمول و بسیار بالابرخوردار است.
این اختلال بیشتر در کودکان مشاهده شده است که از هر 011 کودک 5 کودک میتوانند مبتلا به ADHD باشند. پسران 3 برابر بیش از دختران در معرض ابتلا قرار دارند. اغلب این مشکلات قبل از 7 سالگی آغاز میشوند و ممکن است والدین تا وقتی که فرزندشان بزرگتر نشده متوجه مشکل او نگردند .
علائم این اختلال در دو دسته متفاوت قرار می گیرد: بی توجهی و پیش فعالی ، تکانشگری ازجمله بارزترین علائم اختلال کم توجهی و بیش فعالی اختلال در تمرکز، پرت شدن سریع حواس و بیدقتی به جزئیات یا دستورالعملها است.
بیدقتی در مدرسه یا محل کار، کامل نکردن پروژهها یا گم و فراموش کردن وسایل نیز از علائم اختلال کم توجهی بیش فعالی است. مشکلات بیشفعالی و تکانشگری شامل بیقراری، تکان خوردن در شرایطی که انجام این کار ناشایست است، وول خوردن و پرحرفی یا وسط حرف دیگران پریدن میشود .
علائم این اختلال همیشه واضح نیست، زیرا همه ما گاهی بی دقتی با تکانشگری را تجربه می کنیم. علائم باید دائمی باشد و در عملکرد فرد در مدرسه، محل کار یا خانه مشکل ایجاد کند تا به عنوان اختلال تشخیص داده شود.
علائم اختلال پیش فعالی در کودکان باید به نسبت مرحله رشدی که در آن قرار دارند غیرعادی باشد زیرا گاهی این علائم نسبت به گروه سنی کودک طبیعی است.
بعضی شواهد نشان میدهد ممکن است کودکانی که پایینتر از سن خود رفتار میکنند دچار اختلال کم توجهی بیش فعالی باشند زیرا از نظر رشد نسبت به همسالان خود عقب هستند اما همان رفتار از آنها انتظار میرود.
طبق توصیههای DSM ، برای تشخیص علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی در بزرگسال، علائم باید قبل از ۲۱ سالگی ظاهر شده باشد؛ یعنی به منظور تشخیص دقیق به بررسی دقیق سابقه پزشکی احتیاج است .
امروزه متخصصان روی مقیاسهای معتبر تکیه میکنند که طوری طراحی شده تا در محیطهای مختلف نظیرمدرسه، خانه یا محل کار اختلال کم توجهی-بیش فعالی را تشخیص دهد .
تشخیص دقیق شامل بررسی سابقه پزشکی، رد کردن احتمال سایر اختلالات فیزیکی یا روانی و گفتههای دیگران )مثلا معلم یا همسر( میشود تا مشخص شود آیا علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی در حوزههای مختلف رخ میدهد و چالشهای قابل توجهی برای فرد به وجود میآورد یا خیر .
بسیاری از کودکان پرانرژی هستند یا گاهی به سختی تمرکز میکنند؛ اما این بدین معنی نیست که دچار اختلال کم توجهی-بیش فعالی هستند و نباید سرسری دست به تشخیص زد . اما کودکانی که به ندرت میتوانند روی تکالیف خود تمرکز کنند، به طز قابل توجهی نسبت به هم سن و سالهای خود پرتحرک هستند )تاجایی که گاهی خود یا دیگران را به خطر میاندازند( و به سختی میتوانند منظم باشند، وسایل خود را حفظ کنند یا چیزی رافراموش نکنند، باید برای تشخیص علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی تحت معاینه قرار بگیرند زیرا اگر ایناختلال درمان نشود، منجر به چالشهای اجتماعی یا تحصیلی میشود که سلامت کودک را مختل میسازد .
از آنجاییکه انتظار ما از یک بزرگسال با کودک فرق میکند، علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی در بزرگسالانبه شکل دیگری نمود پیدا میکند .
مثلا، کودک بیشفعال دور خانه میدود یا به زحمت میتواند صبر کند تا نوبت بازی او برسد. درمقابل، بزرگسال میکند، وقتی سر جا نشسته تکان میخورد و پرحرف است یا مدام صحبت دیگران » بیقراری « بیشفعال احساس را قطع میکند. تکانشگری در بزرگسالان، به جای رفتار فیزیکی بدون فکر، به شکل تصمیمات ناگهانی درمورد رابطه یا وضعیت اقتصادی نمود پیدا میکند .
درمورد علل بروز این اختلال هنوز دلیل روشنی ارائه نشده است. احتمالا، مانند سایر اختلالات سلامت روان و رفتار، ژنتیک در بروز اختلال کم توجهی-بیش فعالی نقش دارد اما تحقیقات اخیر به قرار گرفتن در معرض سم محیطی مانند حشرهکش و سرب و نیز مصرف سیگار و مشروب پیش از زایمان اشاره میکنند .
این باور که آیا شکر باعث بیش فعالی میشود در تحقیقات نیامده البته شکر فرآوریشده در موارد خاص باعثتشدید بیش فعالی میشود .
« در مورد اختلال کم توجهی-بیش فعالی مورد سرزنش نیست اما روشهای تربیتی روی توانایی » تربیت نادرست منظم بودن کودک تاثیر میگذارد. کودکانی که تربیت یکپارچه ندارند یا نادیده گرفته میشوند، بعدها به سختی میتوانند بیش فعالی خود را مهار یا توجه را روی یک موضوع متمرکز کنند . بعضی از تحقیقات از ارتباط میان تماشای بیش از حد تلویزیون در سنین پایین و ابتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی در سالهای بعد خبر
دادهاند. اما این تحقیقات همبسته هستند و پیوند تصادفی میان تماشای تلویزیون و چالشهای توجه و بیش فعالی را نشان نمیدهند .
بعضی از متخصصان میگویند شاید کودکانی که با چالش توجه روبهرو هستند به طور طبیعی بیشتر از همسن و سالهای خود جذب تلویزیون میشوند. توصیه میشود کودکان زیر ۱ سال، صرف نظر از ظرفیت توجهی که دارند، تا جای ممکن تلویزیون تماشا نکنند .
با اینکه علائم علل اختلال کم توجهی-بیش فعالی در بعضی از کودکان خودبهخود رفع میشود- یعنی با بالا رفتن سن به طرز قابل توجهی از شدت علائم کاسته میشود- شواهدی مبنی بر قابل درمان بودن این اختلال وجود ندارد .
روش درمان این بیماری که از سوی روان شناسان پیشنهاد می شود ، می تواند درمان دارویی یا روان درمانی به تنهایی و یا ترکیبی این دو روش باشد. درمان دارویی ADHD براساس داروهای محرک عصبی و غیر محرک استوار است . درمانهای غیردارویی این بیماری عبارتند از رفتار درمانی، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در مدرسه، آموزش مهارتهای اجتماعی ، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک است .
گردآورنده: سرکار خانم یوسف زاده (مسئول فناوری)
تایید کننده: سرکار خانم هامونی (مدیریت آموزشگاه)
منبع:روانشناسی کودک