توانایی متمرکز کردن ذهن یک توانایی حیاتی برای رسیدن به موفقیت در هر حیطه‌ای از زندگی، امور مادی و مالی، پیشرفت شخصی و امور معنوی است. این توانایی به شما کمک می‌کند که دچار حواس پرتی نشوید و در وقت و انرژی خود صرفه‌جویی کنید. برای انجام امور روزمره زندگی، پیگیری اهداف، کسب عادات و توانایی‌های جدید و برای انجام مراقبه و رسیدن به آرامش درونی به تمرکز حواس نیاز دارید.
افزایش تمرکز حواس در کودکان
کودکان همیشه پرانرژی و بازیگوش هستند؛ به همین علت نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که برای انجام هر کاری تمرکز کنند و دچار حواس‌پرتی نشوند؛ زیرا مغز آنها عملکرد متفاوتی دارد. برای مثال اگر کاری را که به آنها سپرده‌اید دوست نداشته باشند، زود خسته می‌شوند و به چیزهایی که جالب‌تر است توجه می‌کنند. آنها برخلاف بزرگسالان که مجبور هستند مسئولیت‌های خود را کامل انجام دهند، اگر کاری را دوست نداشته باشند آن را نیمه‌تمام رها می‌کنند. با وجود همه مواردی که گفته شد، می‌توان با استفاده از برخی راهکارها، قدرت تمرکز کودکان را افزایش داد.
کودکان باید یاد بگیرند که در زمان انجام کارهای مختلف تمرکز داشته باشند. بعضی از کودکان هیچ مشکلی در ردیابی حواس و تمرکز بر آن چیزی که انجام می‌دهند ندارند؛ اما برخی دیگر قادر به تمرکز بر حواس خود نیستند و نیاز به کمک دارند. اگر کودکتان با تمرکز حواس مشکل دارد می‌توانید راهبردهای زیر را امتحان کنید:
انجام بازی‌ها و تمرین‌های مختلف برای ایجاد توجه: از آنجایی‌که آموزش همراه با بازی برای کودکان مفیدتر است؛ بنابراین سعی کنید فعالیت‌ها را در قالب بازی به بچه‌ها محول کنید تا برایشان سرگرم‌کننده باشد. فرزندتان را از بازی با تبلت و کامپیوتر دور نگه‌دارید و به‌جای آن، او را تشویق کنید تا با اسباب‌بازی‌های معمولی خود بازی کند. مطالعات نشان داده است بازی با وسایل الکترونیکی به‌مرور سبب کاهش میزان توجه و قدرت حافظه در کودک ی‌شود. جهت افزایش تمرکز حواس در کودکان می‌توانید از بازی‌های فکری مثل پازل، جدول کلمات و بازی‌های کارت حافظه کمک بگیرید. به عبارتی ترتیب‌گذاری و توالی در حل جدول بر اساس حروف الفبا به کودکان کمک می‌کند تا مشکل تمرکز حواس خود را برطرف سازند. مجسمه‌سازی یکی دیگر از بازی‌هایی است که در افزایش تمرکز حواس کودکان موثر است. پازل‌های تصویری که در آن کودک باید به دنبال یک شیء پنهان بگردد، یکی از بازی‌هایی است که به تمرکز حواس کودکان کمک می‌کند.
بازی صندلی از دیگر بازی‌هایی است که برای افزایش تمرکز حواس در کودکان بسیار مناسب است. این چالش به کودک می‌آموزد که بین ذهن و بدن ارتباط برقرار کنند و از این طریق تمرکز حواس را بهبود بخشد.
آماده کردن یک محیط بدون حواس‌پرتی: بعضی از کودکان در محیط آرام و برخی دیگر در محیط‌های شلوغ متمرکزتر هستند. فهمیدن اینکه کودک شما
چه محیطی را ترجیح می‌دهد اولین گام برای افزایش میزان تمرکز در او است. استفاده از موسیقی و نورپردازی ملایم می‌تواند در تنظیم خلق‌وخو کودک موثر باشد. بهتر است وسایلی مثل تلویزیون و تلفن‌همراه را دور از دید کودک قرار دهید تا سبب حواس‌پرتی او نشود. در دسترس قرار دادن وسایل موردنیاز مثل قلم و کاغذ، کتاب‌های راهنما و… در افزایش تمرکز حواس در کودکان موثر خواهد بود.
تقسیم وظایف بزرگ‌تر به وظایف کوچک‌تر: همیشه انجام کارها در یک زمان برای کودکان دشوار است. تلاش کنید تا وظایف را به چند قسمت تقسیم کنید تا کودک برای تکمیل یک کار کوچک احساس تکلیف کند؛ این کار از خستگی او می‌کاهد و سبب می‌شود که او همچنان به آن کار ادامه دهد. برای مثال به‌جای تمیز کردن کل قفسه کتاب، از او بخواهید که امروز فقط طبقه پایین کتابخانه را تمیز کند، بی‌شک این کار را در آن روز انجام می‌دهد و شاید ترغیب شود که باقی طبقات را نیز تمیز کند!
درک روش‌های یادگیری کودک: روش‌های یادگیری در کودکان متفاوت است؛ برخی از کودکان با گاه کردن می‌توانند اطلاعات را پردازش کنند، برخی دیگر وقتی چیزی را می‌شنوند و عده‌ای نیز با لمس کردن می‌توانند مطالب مختلف را یاد بگیرند. بنابراین اگر به دنبال افزایش تمرکز حواس در فرزند خود هستید، مهم است که بدانید روش یادگیری کودک شما چگونه است.
آماده کردن کودک برای کار بعدی: هنگامی که کودک شما مشغول انجام کاری مانند بازی است، بهتر است کاری را که باید انجام دهد به او یادآوری کنید؛ سپس چند دقیقه به او فرصت دهید تا بازی خود را تمام کند و فعالیت جدید را شروع کند. این تکنیک به‌خصوص زمانی که کودک در حال انجام کاری است که از آن لذت می‌برد، کمک زیادی به شما خواهد کرد.
دادن فرصت محدود برای انجام کارها: بهتر است برای کودکان اهداف کوتاه‌مدت در نظر بگیرید و برای انجام دادن یک کار، زمان محدودی به آنها فرصت دهید. بزرگسالان می‌توانند ۴۲ دقیقه تمرکز کامل داشته باشند؛ اما این زمان برای کودکان کمتر است و بهتر است حدود ۱۵ الی ۲۰ دقیقه برای انجام هر کاری به آنها زمان دهید. البته ممکن است این روش برای برخی کودکان مفید نباشد و آنها را دچار
راه‌های بهبود تمرکز حواس
حل کردن پازل: بازی‌هایی مثل پازل، مسیرهای جدیدی را در مغز شما ایجاد می‌کنند و در بهبود تمرکز حواس موثر هستند. جدول کلمات متقاطع و سودوکو از دیگر بازی‌هایی هستند که در افزایش تمرکز حواس موثر هستند.
مطالعه بیش‌تر: به عبارت ساده‌تر مطالعه ذهن را تحریک می‌کند. با مطالعه منظم در طول روز احتمال انزال حافظه در سنین بالاتر کاهش می‌یابد.
حل کردن ذهنی مسائل ریاضی: حل کردن مسائل ریاضی با ماشین‌حساب، تلفن‌همراه یا کامپیوتر وسوسه‌برانگیز است؛ اما حل مسائل ریاضی در ذهن سبب افزایش تمرکز حواس می‌شود.
دنبال کردن یک برنامه مشخص: یکی دیگر از راه‌های بهبود تمرکز حواس این است که یک برنامه منظم برای انجام کارهای روزانه خود تنظیم کنید. ذهن شما تلاش می‌کند تا بین وظایف تعادل برقرار کند، در نتیجه اگر برنامه‌ای برای پیگیری کارهای روزانه خود نداشته باشید، تمرکز خود را از دست خواهید داد؛ زیرا تلاش می‌کنید تمام چیزهایی را که برای انجام کارها لازم دارید به خاطر بسپارید و همین موضوع خود موجب فراموشی خواهد شد. داشتن یک برنامه منظم می‌تواند این درگیری شما با ذهنتان را از بین ببرد. به‌جای ذخیره لیست کارهایتان در مغز، سعی کنید تا آنها را روی کاغذ بنویسید و فضای مغزتان را جهت تمرکز روی کارها آزاد نگه‌دارید. بهتر است برنامه کاری روزانه خود را در ابتدای روز بنویسید.
عدم انجام چند کار همزمان: شاید انجام دادن چند کار همزمان باعث شود کارهای خود را زودتر تمام کنید؛ اما نمی‌توانید هنگام انجام آنها تمرکز کنید و دچار حواس‌پرتی می‌شوید.
ورزش کردن: ورزش علاوه بر حفظ سلامت بدن، به حفظ سلامت مغز نیز کمک می‌کند. دانشمندان معتقدند ورزش منظم باعث ایجاد نورون‌های مغزی می‌شود و در بهبود عملکرد مغز و حافظه تاثیرگذار است.
مدیتیشن: مدیتیشن یکی از بهترین تمرین‌ها برای افزایش تمرکز حواس است. طبق مطالعاتی که در دانشگاه کالیفرنیا انجام شده است، دانشجویانی که به مدت چهار روز در هفته به مدت ۲۰ دقیقه مدیتیشن می‌کردند، تمرکز بیشتری در درس خواندن داشتند و نتایج بهتری نیز گرفتند.
استراحت در زمان کار: ایجاد وقفه و فاصله کوتاه هنگام کار باعث می‌شود افراد با تمرکز بیشتری کار کنند. در یک پژوهش، از تعدادی افراد خواسته شد که یک ساعت بی‌وقفه با کامپیوتر کار کنند و از دیگران خواستند تا استراحت‌های کوتاه بین کارهای خود داشتند. نتایج نشان داد افرادی که استراحت داشتند نسبت به سایر افراد بهترعمل کردند.
خیره شدن به دوردست: بسیاری از افراد ساعت‌های زیادی به مانیتور کامپیوتر خیره می‌شوند؛ این کار باعث خستگی و افزایش فشار چشم می‌شود و تمرکز افراد هنگام کار کردن را کاهش می‌دهد. برای به دست آوردن تمرکز می‌توانید پس از ۲۰ دقیقه کار کردن، به مدت ۲۰ ثانیه به دوردست خیره شوید.
خواب کافی: اگر خواب کافی بین ۶ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز نداشته باشید نمی‌توانید در انجام کارهای خود تمرکز کنید.
مصرف کمی کافئین: خوردن مقدار متعادلی کافئین در طول روز به شما کمک می‌کند تا انرژی بیشتری داشته باشید و بر کارهای خود تمرکز کنید. در مصرف کافئین زیاده‌روی نکنید؛ زیرا باعث بی‌قراری و آشفتگی می‌شود و تمرکز شما را هنگام انجام کارها کاهش می‌دهد.
تغذیه سالم: غذاهای سالم تاثیر زیادی بر افزایش تمرکز افراد دارند. خوردن غذاهایی مانند تخم‌مرغ، گوشت کم‌چرب و ماهی که پروتئین زیادی دارند باعث افزایش تمرکز می‌شود. علاوه بر آن خوردن سبزیجات و میوه‌ها، آنتی‌اکسیدان‌هایی را وارد بدن می‌کنند که باعث تقویت حافظه و تمرکز
تست تمرکز حواس
تست تمرکز حواس آزمونی است که به فرد اجازه می‌دهد تا توانایی ذهنی خود را برای تمرکز روی یک کار تکراری و معمولی اما مهم اندازه‌گیری کند. این تست چالشی است که از طریق آن می‌توانید دریابید که در صورت وجود عوامل پرت‌کننده حواس در اطراف خود، باز هم می‌توانید روی یک کار تمرکز کنید یا خیر. در آزمون‌های تمرکز حواس باید مجموعه‌ای از کارهای تکراری را پشت‌هم انجام دهید. بعضی از آزمون‌های تمرکز حواس به زمان واکنش، سطح هوشیاری، توانایی تجسم تغییرات اشکال و توجه شما به جزئیات وابسته است. بکار گرفته شدن در برخی مشاغل مستلزم این است که ثابت کنید آیا همواره می‌توانید روی کار خود تمرکز داشته باشید یا خیر. تست تمرکز حواس در حرفه‌های مختلف مثل خلبانی، رانندگی قطار، کارگران راه‌آهن و… از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا اشتباه کردن در این مشاغل عواقب جبران‌ناپذیری را به همراه خواهد داشت. دو نمونه از اصلی‌ترین آزمون‌های تمرکز حواس تست تمرکز حواس گروه بوردون (Bourdon) و تست تمرکز حواس SCAAT است.
درمان بیماری عدم تمرکز در کودکان
یکی از شایع‌ترین اختلالات رفتاری بین دانش‌آموزان و کودکان، اختلال در توجه است. پدیده کم‌توجهی وضعیتی را در کودکان توصیف می‌کند که بدون دلیل خاصی در انجام کارها بی‌توجه هستند و زود عصبانی می‌شوند. این کودکان اغلب بیش از سن عقلی‌شان فعالیت دارند و به عبارتی بیش‌فعال هستند. اگرچه بیماری عدم توجه در کودکان با بیش‌فعالی همراه است؛ اما می‌تواند بدون وجود این رفتار نابه‌هنجار نیز تشخیص داده شود. با این وجود، توجه داشته باشید که کم‌حواس بودن یا عدم تمرکز در کودک به معنای بیش‌فعالی نخواهد بود.
نداشتن تمرکز کافی، کم‌حواس بودن یا شیطنت حین درس خواندن دلایلی برای بیش‌فعالی کودک نیستند؛ مشکلات جسمانی مانند تیروئید یا کم‌خونی از جمله عواملی هستند که روی تمرکز کودک تاثیرگذار هستند. گاهی‌اوقات دلیل عدم تمرکز کودک به محیط زندگی او برمی‌گردد؛ تنش و درگیری در خانواده می‌تواند عاملی برای کم‌حواس شدن کودک باشد. یکی دیگر از عواملی که می‌تواند دلیلی برای بیماری عدم تمرکز در کودکان باشد، نظارت بیش‌ازحد والدین است. در این نوع خانواده‌ها به این دلیل که نظارت والدین بر کودک بسیار بالا و غیرواقع‌بینانه است و کودک توانایی برآورده کردن این انتظارات را ندارد؛ مضطرب می‌شود و این اضطراب با پرت شدن حواس و عدم تمرکز همراه خواهد بود. پس بی‌دلیل فرزند خود را به بیش‌فعالی متهم نکنید. کودک بیش‌فعال علاوه بر توجه نکردن به محیط اطراف، گیج، خشمگین و پرخاشگر است و نمی‌تواند کاری را تمام و کمال انجام دهد. در ادامه روش‌هایی را برای درمان بیماری عدم تمرکز در کودکان شرح خواهیم داد:
تغذیه سالم و سبز: ارتباط مستقیمی بین تغذیه سالم و تمرکز در کودک وجود دارد و غذاهای مختلفی وجود دارند که باعث افزایش تمرکز در کودکان خواهند شد. خوردن غذاهای بی‌ارزش و غنی از شکر، کودک را تنبل می‌کند؛ درحالی‌که غذاهای حاوی پروتئین مثل بادام، تخم‌مرغ و گوشت سطح آگاهی و تمرکز ذهنی را افزایش می‌دهند. تحقیقات نشان داده است که میوه‌ها و سبزی‌ها آنتی‌اکسیدان را وارد بدن می‌کنند و به نوبه خود سبب افزایش قدرت مغز می‌شوند.
چرت زدن و استراحت کردن: اکثر کودکان بعد از یک استراحت خوب شبانه به بهترین شکل می‌توانند بر کارهای خود تمرکز کنند؛ بنابراین چرت زدن بیست دقیقه‌ای بعد از مدرسه می‌تواند بر افزایش تمرکز کودک تاثیرگذار باشد.
گرسنگی خود می‌تواند عاملی برای عدم تمرکز در کودکان باشد؛ بنابراین قبل از زمان شروع مطالعه مطمئن شوید که کودکتان گرسنه نیست.
پاداش دادن: یکی از روش‌های درمان بیماری عدم تمرکز در کودکان پاداش دادن است. پاداش‌ها حتما نباید چیزهایی مثل شکلات یا اسباب‌بازی باشند؛ تشکر کردن نوعی پاداش برای کودک محسوب می‌شود.
تخلیه انرژی: بچه‌ها به‌طور طبیعی پرانرژی هستند. زمانی که برای انجام کاری در محدودیت زمانی هستند اجازه دهید تا انرژی خود را تخلیه کنند. با این کار به آنها کمک می‌کنید تا کار بعدی را با تمرکز بیشتری انجام دهند.
استفاده موثر از انرژی: وظایف را با توجه به زمان و انرژی کودک خود برنامه‌ریزی کنید. برخی از کودکان صبح‌ها و برخی از آنها در شب انرژی زیادی دارند. درس خواندن یا انجام وظایف در این زمان‌ها به کودک کمک می‌کند تا با تمرکز بیشتری کار خود را انجام دهد. همیشه فعالیت‌های سخت را در زمان‌هایی از روز که سطح انرژی کودک بیش‌تر است به او بسپارید و فعالیت‌های سبک‌تر را در زمان کاهش سطح انرژی به وی واگذار کنید. این کار به افزایش تمرکز حواس کودک کمک خواهد کرد.
نفس عمیق و تصورات مثبت: ترکیبی از تکنیک‌های آرامش‌بخش ساده مانند نفس کشیدن عمیق یا دیدن تصاویر بصری مثبت به مغز کمک می‌کند تا مهارت‌های جدید را ساده‌تر یاد بگیرد. برای مثال می‌توانید از کودک بخواهید چشم‌های خود را ببندد و تصور کند که در حال توجه کردن به او هستید
درمان عدم تمرکز در طب سنتی
فعالیت زیاد در کودکان نشانه سلامت و لازمه رشد آنها است؛ بنابراین با کوچک‌ترین شیطنت و بازیگوشی در کودک، برچسب بیش‌فعالی به او نچسبانید. اگر کودکتان می‌تواند درس را یاد بگیرد اما توانایی تمرکز بر آن را ندارد، بیش‌فعال نیست. کودکان بیش‌فعال اغلب بی‌قرارند و قادر نیستند روی یک موضوع تمرکز داشته باشند؛ لذا قدرت یادگیری در آنها ضعیف است.
ترکیب عسل و گردو: یکی از بهترین روش‌های درمان عدم تمرکز در طب سنتی ترکیب عسل و گردو است.
جینسینگ: این ریشه اعجاب‌انگیز قادر است تا سلول‌های مغز را برای تمرکز بیش‌تر تحریک کند و برای درمان حالت‌های روحی و کاهش استرس نیز موثر است. این داروی طبیعی در طب سنتی برای درمان آلزایمر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نعنا فلفلی: مطالعات نشان داده است که بو کردن این گیاه خوش‌عطر، تاثیر مثبتی بر توانایی مغز و عملکردهای آن دارد و می‌تواند به‌عنوان یک روش درمانی موثر معرفی شود.
رزماری: رزماری با رایحه خوشی که دارد بر کاهش استرس و بهتر شدن خلق‌وخو تاثیر می‌گذارد و می‌تواند برای درمان عدم تمرکز در طب سنتی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین ثابت شده است که این گیاه قدرت حافظه و تمرکز را در افراد افزایش می‌دهد.
بادام: در طب سنتی به افراد بی‌حوصله یا کسانی که تمرکز ضعیفی دارند توصیه می‌شود که روزی ۳ عدد بادام بخورند. بادام از سردی مغز جلوگیری می‌کند و عملکرد مغز را بهبود می‌بخشد.عدم تمرکز و افسردگی متاسفانه افسردگی با انواع مختلف نقص شناختی همراه است که یکی از آنها عدم تمرکز است. در واقع کاهش توانایی تمرکز یک نشانه رسمی برای تشخیص افسردگی معرفی‌شده است. همراه با سایر اختلالات شناختی مرتبط با افسردگی مثل اختلالات حافظه و سرعت پردازش مغز، می‌توان نتیجه گرفت که عدم تمرکز و افسردگی می‌توانند یادگیری و حفظ اطلاعات را دشوار کنند. به‌طور خاص مشخص نیست که چه چیزی مشکلات تمرکز حواس را در افسردگی ایجاد می‌کند. خستگی علامت دیگری از افسردگی است که می‌تواند نقش مهمی در کاهش تمرکز حواس داشته باشد. شایان‌ذکر است که برخی داروهای ضدافسردگی که برای درمان افسردگی مصرف می‌شوند ممکن است با عوارض جانبی مانند مشکلات عدم تمرکز حواس همراه باشند. اگر این مشکلات بعد از مصرف دارو مشاهده شود، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که دوز دارو یا نوع آن را تغییر دهد.مانند هر مهارت دیگری قدرت تمرکز نیز می‌تواند با تمرین و تکرار بهبود یابد. انجام بازی‌های فکری مثل پازل، تقسیم کارهای بزرگ به کارهای کوچک، نفس کشیدن و تصویرسازی مثبت از جمله روش‌هایی هستند که می‌توانند برای افزایش تمرکز حواس در کودکان مورد استفاده قرار گیرند.
گرد آورنده : سرکار خانم ملک پور ( مربی پیش2 )
تایید کننده : سرکار خانم هامونی ( مدیریت آموزشگاه )
منبع : دالی سایت