کودکان از طریق قصه ها با محیط پیرامون خود آشنا می شوند. ادبیات کودکان شامل قصه، شعر، نمایش، افسانه و داستان است. ادبیات کودکان عبارت است از تلاشی هنرمندانه در قالب کلام، برای هدایت کودک به سوی رشد، با زبان و شیوهای مناسب و در خور فهم او هر قصه ای می تواند فضایی را به وجود بیاورد که کودکان هنگام رویارویی با نمونه های واقعی، رفتار و واکنش مناسبی را از خود نشان دهند قصه تخیل کودک را فعال می کند و تواناییهای ذهنی اش را افزایش می دهد. یک قصه خوب می تواند تاثیر مثبت و یک قصه بد تاثیر مخرب در ذهن و شخصیت کودک داشته باشد و می تواند جنبه های شخصیت کودک را ارتقا یا آن را کاهش دهند قصه ها قدرت تمرکز و دقت کودکان را افزایش می دهند . کودکان در اثر شنیدن این توانایی را به دست می آورند تا بتوانند شنیدن فعال را تجربه کنند. قصه ها موجب می شوند تا کودکان بتوانند با گستره ای از کلمه ها آشنا شوند. کلمه هایی که ممکن است در گفتگوی روزانه هیچ وقت مورد استفاده قرار نگیرند همچنین قصه ها موجب می شوند تا کودکان با تجربه ها، احساس ها، عواطف و شیوه های نگرش بزرگ ترها آشنا شوند. کودکان شدیدا به کتاب هایی که در آن حق به حق دار نمی رسد و قهرمان در آن ضعف نشان می دهد معترض می شوند .چون قادر به خواندن شده اند، به هر مطلب خواندنی روی می آورند و سعی دارند اسرار نوشته ها را دریابند. پژوهش حاضر با هدف، بررسي ميزان اثربخشي قصه گويي بر افزايش مهارت هاى و بهبود رابطه كـودك با والد كودكان پيش دبستاني انجام شده است. قصه ها می تواند از نظر تربیت تربیت ، عاطفی و اخلاقی نیز موثر واقع شوند و بسیاری از مقررات، هنجارهای تربیت و دستورالعمل های زندگی را منتقل کنند. چگونگی روبرو شدن با مشکل ها، حل آن ها و بسیاری از الگوهای رفتاری در گروه ها و طبقه های مختلف تربیت و سنی در داستان ها بیان می شود. قصه در کنار اینکه برای کودک سرگرم کننده است، می تواند اثر روانی نیز در روحیات او داشته باشد . کتابهای قصه به شیوه های مختلف در رشد زبانی، عاطفی، شخصیتی و تربیت کودکان تاثیر گذارمی باشند آنچه در پس زمینه همه آثار هنری که برای کودکان تهیه می شود؛ باید رعایت گردد، توجه به نکات تربیتی است. کودکان از طریق داستان ها و افسانه ها با حقایق و تجربه های زندگی آشنا می شوند. تأثیرپذیری از شخصیت های قصه، تقویت قدرت فهم و بیان، پرورش خلاقیت، آموزش زبان و افزایش گنجینه واژگان کودکان نیز از دیگر تأثیرهای آموزشی و تربیتی داستان سرایی به شمار می روند. در واقع داستان خلاقیت گسترده ای است که با آن هر فردی می تواند عقاید به ظاهر نامعقول را بازیابی و آن ها را جایگزین و استفاده سازنده از آن ها را مطرح کند. قصه ها به کودکان یاری می رسانند تا ارتباط ها را درک کنند رابطه ای که بین شخصیت های یک قصه وجود دارد، می تواند به کودک یاری برساند که خود چگونه این موارد را در زندگی رعایت کند. قصه تخیل کودک را فعال می کند و تواناییهای ذهنی اش را افزایش می دهد. یک قصه خوب می تواند تاثیر مثبت و یک قصه بد تاثیر مخرب در ذهن و شخصیت کودک داشته باشد و می تواند جنبه های شخصیت کودک را ارتقا یا آن را کاهش دهد. از طریق قصه کودک به بسیاری از ارزشهای اخلاقی پی می برد . پایداری ، شجاعت ، نوع دوستی، امیدواری و … ارزشهایی هستند که هسته ی مرکزی بسیاری از قصه ها را تشکیل می دهد .
هدف از قصه گویی چیست؟
قصه و داستان از گذشته های دور در فرهنگ ما وجود داشته و نقش آنها در شکل گیری شخصیت افراد مهم است. داستان ها و اشعاری که کودکان می خوانند و می شنوند، اثری عمیق در فکر و روحیه آنان میگذارد و آنان را برای رویارویی با مسائل رشد و معاشرت با دیگران آماده میسازد و نیز در درک و فهم مشکلات زندگی آنان را یاری می کند. ادبیات کودک، به ویژه در زمینه های زبان آموزی و آموختن کلمات تازه به کودکان، نقش قاطعی دارد. _ اصطلاح قصه گویی این موضوع را ممکن است به ذهن برساند که قصه صرفاً برای سرگرمی است. در حالی که قصه ها به ما می گویند در این جهان چگونه باشم و این فرصت را می دهد تا دیدگاه خود را نسبت به واقعیت تغییر دهیم، به عبارت دیگر قصه ها بیانگر باورهای افراد در بارهی خودشان است. هنگامی که یک قصه گفته می شود موضوع شکل می گیرد، مسائل مختلف آشکار می شود و شخصیتها و اشیای قصه با افکار و هیجان ها و رفتارهای خاص پاسخ میدهند. هنگامی که یک کودک به قصه گوش فرا میدهد ممکن است با یک شخصیت، با یک موضوع یا یک حادثه در قصه همانند سازی کند. در نتیجه، همانند سازی را به زندگی خود فرافکنی (در فرافکنی ما آنچه را که خودمان هستیم در دیگران می بینیم) می کند. علاقه وی به افکار، احساس ها و رفتارهای شخصیتهای قصه به او اجازه می دهد تا در تجارب شخصیتهای قصه سهیم باشد و باورها، افکار وتجارب هیجانی این شخصیتها را بر خود فرافکنی کند. در نتیجه می تواند به صورت فرافکنانه بر پریشانی های هیجانی خود غلبه کند. به طور مثال وقتی کودک با همانندسازی خود با شخصیت شجاع داستان می تواند آرام آرام با دلایل ترسهای خود آشنا شده و با آنها مقابله کند. بدین طریق بخش عمده ای از اضطراب های شایع دوران کودکی را از خود دور کرده و به آرامش می رسد.
1-انتقال و نهادینه کردن ارزشهای ناب انسانی و دینی در نهاد کودکان
2-توانمند نمودن مخاطبان و افزایش قدرت تفکرشان برای ساختن جامعه ای که به باورهای تربیت ،اخلاقی و دینی پایبند است و مطابق با آن رفتار می کند.
3-کمک به پرورش قدرت بیان و عواطف و افکار کودکان
4-تقویت و پرورش نیروی تخیل در کودکان وتحریک قوه ی ابتکار و ابداع در کودکان
5-ایجاد عشق و علاقه به ادبیات در کودکان
6-رشد اعتماد به نفس کودکان
7-برآوردن نیازهای عاطفی کودک و آماده ساختن او برای دریافت پیامهای اخلاقی و انسانی
8-آشنایی با مسائل تربیتی و آموزشی : از ویژگی های بارز مربیان قصه گو ، آشنایی آنها با مسائل تربیتی و آموزشی کودکان و نوجوانان است . این خصیصه مهم به آنان کمک می کند تا بر اساس نیاز ها ، علایق، قابلیت ها و خصوصیات روحی و روانی مخاطبان خود دست به انتخاب بزنند و مطابق با شناختی که از روحیات و توانایی های کودکان و نوجوانان دارند؛ برنامه خود را به اجرا در آورند. یقینا این آشنایی در موفقیت قصه گو نقش بسیار مهمی دارد . قصه گویی باعث پرورش برخی فضائل در فرزند شما می‌شود. کودکان در سراسر جهان علاقه زیادی به شنیدن قصه‌ها دارند. آنها دوست دارند در مورد شخصیتهای مورد علاقه‌شان بیشتر بدانند و در اغلب موارد از آنها تقلید می‌کنند. با انتخاب داستان‌هایی که پیامی معنادار را به کودک منتقل می‌کنند، می‌توانید بعضی ویژگی‌ها مانند شهامت، صداقت، زیرکی و غیره را در کودک خود پرورش دهید. می‌توان به وسیله قصه گویی کودکان را از فرهنگ و رسوم آگاه کرد گفتن داستان‌هایی در مورد فعالیتهای مختلفی که در دوران کودکی خود داشته‌اید، می‌تواند کودکان را با رسم و رسوم متداول در خانواده و فرهنگ شما بیشتر آشنا کند، همچنین می‌توانید داستان‌هایی را در مورد دیگر اعضای خانواده بیان کنید. تأثیر قصه گویی بر بهبود مهارت کلامی کودک یک تأثیر قصه گویی این است که؛ نه تنها با کلمات و اصطلاحات جدید آشنا شود، بلکه نحوه تلفظ آنها در مورد بعضی کلمات و همین‌طور میزان آشنایی آنها با زبان به طور قابل توجهی تقویت شده و رشد می‌کند. قصه‌گویی مهارت‌های شنیداری کودک را تقویت می‌کند اغلب کودکان زمان کمی می‌توانند بر مسأله خاصی متمرکز بمانند. در نتیجه بیشتر صحبت می‌کنند و کمتر گوش هند. قصه‌گویی برای کودک می‌تواند وسیله‌ای باشد تا کودک بتواند زمان بیشتری را صرف گوش کردن کند و همین طور آنچه را گوش فرامی‌دهد، بفهمد. در نتیجه می‌توان انتظار داشت قدرت تمرکز شنیداری کودک نیز افزایش یابد. تأثیر قصه گویی بر تقویت قدرت تخیل و خلاقیت کودک گوش کردن به داستان به کودک کمک می‌کند که شخصیتهای اصلی و فرعی، مکان‌ها و صحنه‌های خاص را تصور کند. به همین علت می‌توان انتظار داشت که قصه‌گویی در پرورش خلاقیت و تخیل کودکان مؤثرتر از دیدن فیلم و کارتون باشد. قصه‌گویی همچنین باعث می‌شود کودکان بتوانند به صورت آزادانه تفکر کنند و نسبت به ایده‌های جدید رویکردی باز داشته باشند.
قصه‌گویی ابزاری کارآمد جهت تقویت حافظه است با استفاده از بعضی ایده‌های زیرکانه در قصه‌گویی می‌توانید حافظه کودک خود را تقویت کنید. زمانی که داستان را برای کودک خواندید، می‌توانید از او بخواهید بعد از شما جملات خاصی را تکرار کند یا می‌توانید از کودک بخواهید که داستان را تا آنجایی که خوانده‌اید، برای شما به صورت کلی تعریف کند. با این روش جذاب می‌توانید حافظه و قدرت تمرکز کودک را افزایش دهید. تأثیر قصه گویی بر افق دید کودک با قصه گفتن می‌توانید در مورد فرهنگ‌ها و کشورهای دیگر جهان به کودک خود اطلاعات بدهید. تلاش کنید که در برنامه قصه‌گویی خود، داستان‌هایی را از فرهنگ‌ها و کشورهای دیگر لحاظ کنید. قصه‌گویی می‌تواند روند آموزش آکادمیک را تسهیل کند قصه‌گویی برای کودک می‌تواند سنگ بنای یادگیری آکادمیک در مدرسه باشد. خیلی از کودکان عادت دارند که از طریق صدا بیاموزند، بدون اینکه محتوای صدا را فهمیده باشند. قصه‌گویی منظم می‌تواند به کودک کمک کند آنچه را می‌خواند، بهتر بفهمد و از آن لذت ببرد. قصه گویی می‌تواند منجر به تعامل تربیت بهتر برای کودک شود. گاهی کودکان به رغم اینکه کنجکاوی زیادی دارند اما در مورد پرسیدن سؤال مردد هستند. قصه‌گویی به کودک کمک می‌کند تا هنر پرسیدن را به درستی بیاموزد. همچنین این فرآیند به کودک آموزش میدهد که چطور در یک مکالمه هدفدار شرکت کند و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشد.
الف – مکان قصه گویی: هر چه محیط برنامه قصه گویی با محیط هایی که معمولا کودکان و نوجوانان با آن ها سر و کار دارند متفاوت باشد، بهتر است اگر امکان دارد محیط خوش آب وهوا ،چمن زار و جاهایی از این قبیل را برای قصه گویی انتخاب کنید .اگر مجبورید در محیط کتابخانه یا کلاس قصه بگویید ،مخاطب هایتان را تا حدی که به افراط نگراید ،در نوع وجای نشستن آزاد بگذارید .در صورت امکان با استفاده از پرده ،نور محیط قصه گویی را از نور فضای عادی بیرون ،کمتر کنید .مسلما کم شدن نور محیط قصه گویی نباید تا آن حدی باشد که مخاطب ها ،قصه گو را مشکل ببینند.
ب- زمان قصه گویی وفضای آن : اگر قصه گویی در وضعیت هایی چون گردش های گروهی ،اردوگاهها ،کتابخانه های پر مشتری ،کانون های تربیتی کودکان و نوجوانان و… صورت می گیرد . بهتر است ،زمان مشخصی نداشته باشد .قصه گو می تواند در چنین محیط هایی ،ظاهرا بدون برنامه قبلی ،به دنبال بازی شورانگیزی ،یا شنیدن خبر وصدایی ،یا پرواز کبوتری ویا عبور هواپیمایی و… مخاطب هایش را در تعقیب آنها که روی داده است ،به شنیدن قصه ای ترغیب کند . بهتر است فضای قصه گویی متفاوت با فضاهایی که معمولا بچه ها با آن برخور دارند ،باشد:در این مورد تذکر یک نکته ضروری است :«متفاوت بودن فضای قصه گویی» به معنی عجیب وغریب یا غیر عادی بودن آن نیست ،زیرا کودکان همیشه به دنبال کشف محیط اطراف خود هستند ومی خواهند از تمام چیزهایی که دور برشان هست، سر در بیاورند .با این حساب فاصله «متفاوت بودن» محیط با «غیر عادی »بودن محیط قصه گویی مشخص شود . اگر محیط آنقدر غیر عادی باشد که مخاطب های قصه گو ،پرداختن وفکر کردن به فضا را به شنیدن حرفهای قصه گو ترجیح دهند ،کار درستی انجام نشده است . «عادی بودن واما متفاوت بودن »فضا ،عنوان مناسبی برای تفاوت قصه گویی در کلاس وکتابخانه و… است.
روش هاي قصه گويي:
1-قصه خوانی ساده ترین شیوه قصه گویی است .قصه گو را بدون دخل وتصرف در آن از روی کتاب می خواند .کسانی که به نوع دیگری نمی توانند قصه گویی کنند بهتر است از این روش استفاده کنند .داستان گویی از روی کتاب این فرصت را ایجاد می آورد تا قصه گو از تخیل خود بهره گیرد ، کلمات مناسب تر را جایگزین برخی کلمات سازد و داستان حالتی خود جوش بیاید .
2-قصه گویی ساده : قصه گو بدون مراجعه به کتاب یا نوشته به کمک حافظه اش قصه را بازگو می کند . قصه گویی هایی که از رادیو پخش می شوند ؛قصه گویی ساده اند.
3-قصه گویی همراه با تقلید صدا: در این شیوه قصه گو با توجه به شخصیت های داستان تغییراتی به صدای خود می دهد .این شیوه برای کودکان دبستانی مناسب می باشد .
4-قصه گویی همراه با حرکات اعضای بدن: در این شیوه قصه گو علاوه بر تقلید صدا از حرکات دست وپا سر وصورت برای القاء حالات مختلف قصه استفاده می کند .طبیعی بودن حرکات و دور بودن از اغراق را نباید فراموش کرد .تمرین، قصه گو را در حرکات به تسلط می رساند .مصنوعی بودن حرکات از شور انگیزی قصه می کاهد وسردی آور است . در این روش اعضای بدن پیام رسان اند . کودکان دبستانی حرکات بیانی (تغییر دست ،صورت ،حالات واحساس)را دوست دارند . این روش شخصیت های داستانی را برایشان زنده می سازد.
5- قصه گویی همراه با پرده خوانی : پرده هایی که بر آن تصویر هایی ترسیم شده به دیوار نصب می شود ، وقصه گو با چوبی به تصویراشاره می کند ، وبه ماجرا می پردازد .مرشد های پرده خوان این گونه به قصه گویی می پرداختند .این روش برای کودکان پیش دبستانی مناسب است ،زیرا به کمک تصاویر پیام قصه را زود تر دریافت می کنند و برایشان لذت بخش و دلنشین می باشد .
6-قصه گویی همراه با بازیگران پنهان و آشکار: در این شیوه ها از بازیگرانی استفاده می شود : 6-1-قصه گویی با استفاده از افرادی که قبلا نقش خود را تمرین کرده اند انجام می شود هنگامی که قصه گو به شخصیت خاصی می رسد بازیگر از میان جمعیت وارد صحنه می شود وجمله های مربوط به آن شخصیت را بیان می کند .این روش را قصه گویی همراه با بازیگران پنهان می گوید . این شیوه قصه گویی به تئاتر شباهت دارد و برای دانش آموزان سال آخر دبستان مناسب است . 6-2-در این نوع قصه گویی نقش های داستان بدون زمینه سازی میان بچه های داوطلب اجرای نقش ها تقسیم می شود ،و از آنان خواسته می شود هنگام قصه گویی نقش خود را اجرا کنند اینان سابقه ای در تمرین نقش ها ندارند .قصه گو هدایت گر بچه هاست .چنان چه مرتکب اشتباهی شدند قصه گو به تصحیح می پردازد ،و قصه را ادامه می دهد . این روش را قصه گویی با بازیگران آشکار می گویند . این روش برای گروه سنی پیش از دبستان و سال های اول و دوم دبستان خاطره انگیز واثر بخش است .
7- قصه گویی همراه با عروسک : قصه گو از عروسک های دستکشی استفاده می کند وبه کمک آنها به قصه گویی می پردازد . عروسک های دستکشی به عروسک های دستی ومشتی معروفند. این عروسک ها طوری ساخته می شوند که متناسب با دست قصه گو باشد و او بتواند با انگشت آنها را به بازی وا دارد .
8-قصه گویی جامع: در این روش قصه گو به اجرای همه جانبه ی شخصیت ها می پردازد و برای این منظور از تقلید صدا حرکات وحالات وکاربرد ابزار استفاده می کند . البته این روش به زمان بیشتری برای اجرا نیاز دارد ، ولی اثر گذار تر ومتنوع تر است برای دانش آموزان سال های نخستین دبستان مناسب می باشد .
9-نمایش روخوانی : نوعی فعالیت نمایشی است که طی آن کودکان فرصت می یابند مطلبی را به طور شفاهی بخوانند در این روش هیچ نوع صحنه لباس یا بازیگر خاصی وجود ندارد . خواننده های داستان از طریق خواندن فضای داستان را نشان می دهند تا شنوندگان بتوانند کل داستان را در ذهن تصویر کنند . داستان گویی و داستان نویسی از طریق کارت های تصویری قصه گو یکی دیگر از روش های مناسب برای آموزش داستان گویی به کودکان، داستان گویی از طریق کارت های تصویری قصه گو است. شما می توانید این کارت ها را از کتاب فروشی های مخصوص کودکان خریداری کرده یا خودتان آن ها را درست کنید. کارت های تصویری قصه گو، برای کودکان 3 سال به بالا مناسب هستند و فعالیت های سرگرم کننده مختلفی را شامل می شوند. روال بازی به این صورت است که از کودک خواسته می شود با توجه به تصاویری که روی کارت ها وجود دارد، یک داستان بسازند. از طریق این کارت ها، شما به دو شیوه می توانید مهارت داستان گویی و داستان نویسی را به کودکتان آموزش دهید. اگر هدف شما صرفاً ارزیابی درک و فهم کودک تان است، کارت هایی را در اختیار او قرار دهید که موضوع داشته باشند. سپس از وی بخواهید با نگاه کردن به تصاویر بگوید که چه اتفاقاتی در آن رخ داده و سپس داستانش را تعریف کند. اگر هدف شما پرورش خلاقیت در کودکتان است، به او بگویید با نگاه کردن به این کارت تصویری، یک داستان از ذهن خودت بساز. در این روش، کودک با افکارش درباره تصاویر دیده شده داستانی تخیلی می سازد و اوست که تصمیم می گیرد چه عنوان، آغاز و پایانی برای این داستان انتخاب کند. به طورکلی از کارت های تصویری قصه گو می توان برای افزایش خلاقیت، هوشیاری، تقویت مهارت های برنامه ریزی و مهارت های ارتباطی در کودکان استفاده کرد. داستان گویی و داستان نویسی از طریق تنظیم تصاویر یکی دیگر از روش های آموزش داستان گویی به کودکان استفاده از کارت های زنجیره واری است که داستانی را نقل می کنند، مانند کارت های تصویری قصه گو. شما می توانید این کارت های زنجیره وار را خریداری کرده یا خودتان آن ها را درست کنید. در این شیوه داستان گویی، یک داستان به بخش های مختلفی تقسیم شده و هر قسمت آن به صورت تصاویر، روی یک کارت ترسیم می شود. کودک باید با نگاه کردن به این تصاویر مانند قطعات پازل، آن ها را به گونه ای کنار هم قرار دهد که ترتیب شان یک داستان را منتقل کند. این شیوه داستان گویی مهارت های توجه، تمرکز، حافظه تصویری، سازماندهی و مهارت کلامی را در کودکان تقویت می کند. برای پرورش قدرت خلاقیت و مهارت داستان سازی در کودک خود می توانید از او بخواهید داستان هایی را که خود می سازد روی کارت های جداگانه ای نقاشی کند و هنگام تعریف داستان خود از این تصاویر استفاده کند. داستان گویی و داستان نویسی از طریق ایفای نقش در این روش شما می توانید از عروسک های مختلف نمایشی یا عروسک های انگشتی استفاده کنید. همچنین می توانید این روش را به صورت گروهی انجام دهید، به این ترتیب که از کودکان بخواهید به کمک عروسک ها یک داستان نمایشی را خودشان با همکاری هم بسازند و آن را اجرا کنند. ویژگی های یک داستان خوب چیست؟ پبه همان اندازه که داستان ها نقش مهمی در زندگی کودکان بازی می کنند، ویژگی و شیوه های بیان داستان ها نیز مهم است. به همین منظور، در ادامه نکات مهمی را معرفی می کنیم که رعایت آن ها تأثیرگذاری نقش داستان ها بر کودکان را برجسته تر خواهند کرد.
1. عنوان مناسب داشته باشد. اولین شرط اساسی برای نوشتن یک داستان خوب، داشتن عنوانی مناسب است؛ بنابراین، شما با خواندن داستان های مختلف برای کودک تان باید به او یاد بدهید که هر داستان یک عنوان دارد. این عنوان باید کوتاه و مرتبط با متن داستان باشد و هدف نویسنده را از نوشتن آن به ما نشان دهد.
2. طول داستان مناسب باشد. داستان هایی که برای کودکان تعریف می کنید نه خیلی کوتاه و نه خیلی بلند باشند. یک داستان خیلی کوتاه قادر نیست پیام مهمی را به کودک منتقل کند و یک داستان خیلی بلند، خسته کننده به نظر می آید. حتی اگر یک داستان طولانی و دنباله دار برای کودکتان می خوانید، طول آن را برای هر جلسه متناسب با تحمل و علاقه کودکتان به شنیدن تنظیم کنید.
3.محتوای داستان مناسب با سن، جنس و علاقه کودک باشد. سعی کنید داستان هایی را برای فرزندانتان انتخاب کنید که با سن، جنس، معلومات و علاقه آن ها هماهنگ باشند. به این ترتیب بیشتر شاهد تغییرات ویژه در رفتار و زندگی آن ها خواهید بود.
4. محتوا و دستور زبان داستان مفید و مناسب باشد. سعی کنید کودکان خود را با داستان هایی آشنا کنید که حاوی واژگان و اصطلاحات مناسب با سن، دانش، فرهنگ و پیام های اخلاقی و آموزنده در زمینه های مختلف باشند تا علاقه، انگیزه و نیروی تفکر و خلاقیت آن ها را درگیر کنند. یک داستان خوب آن است که خواننده نتواند به راحتی پایان آن را حدس بزند و در تمام مراحل خواندن یا شنیدن داستان با ذهنی پویا درحال تفکر و بررسی باشد.
5. شخصیت پردازی در داستان رعایت شده باشد. یکی از ویژگی های ضروری هر داستان، شخصیت پردازی است، اما نویسنده این اجازه را دارد که این شخصیت ها و رفتارهای آن ها را به دلخواه خود بیافریند. آن ها می توانند انسان ها، حیوانات یا اشیایی باشند که ویژگی های انسانی به خود گرفته اند و با اعمال و رفتارشان هدفی را در کل داستان دنبال می کنند.
6. انسجام در کل داستان رعایت شده باشد. معمولاً هدف نویسنده از نوشتن داستان، انتقال یک پیام مهم به خواننده است. متنی که او می نویسد باید از نظر آغاز، میان و پایان یکپارچه و منسجم باشد و کلیت آن برای خواننده قابل تصور باشد.
معیارهای انتخاب یک قصه خوب:
1-قصه باید حاوی پیامی همسو با ارزشهای انسانی و اخلاقی و دینی جامعه باشد.
2- قصه باید با گروه سنی مخاطب متناسب بوده و اتفاقات،واژه ها و اصطلاحات آن برای شنونده یا خواننده آن قابل فهم باشد در بررسی ویژگی های مخاطبان کودک و نوجوان جهت انتخاب قصه مراحل ذیل باید مد نظر قرار گیرد: قصه‌گویی برای گروه سنی ۲ تا ۳ سال با توجه به اینکه دایره لغات کودک در ۲ تا ۳ سالگی در حدود ۹۰۰ کلمه است، توجه به این نکته که کلمات قصه برای کودک قابل درک باشد بسیار مهم است.قصه‌هایی که برای کودکان زیر ۲ سال گفته می‌شود می‌تواند در حد ۳ الی ۴ جمله باشد.قصه‌های کوتاهی که به یک رویداد اشاره می‌کنند، توان تمرکز و درک را در این سن در کودک بالا برده و توجه او را به شنیدن و درک کردن بیشتر می‌کنند. توجه به محتوای قصه برای کودکان در این سن بسیار مهم است. با بالاتر رفتن سن کودک نیز باید توجه داشت که مفاهیم باید برای کودک ملموس و قابل درک باشد. با توجه به اینکه ذهن کودکان در این سن غیرانتزاعی است، قصه‌هایی که به مفاهیم غیرعینی مثل بخشندگی و فداکاری و… اشاره دارد برای این گروه سنی قابل درک نیست. قصه‌گویی برای گروه سنی ۳ تا ۴ سال در کودکان ۳ تا ۴ سال قصه‌هایی که تکرار دارند جذاب‌تر هستند. این تکرار در چند بخش می‌تواند اتفاق بیافتد: یک عبارت در قصه تکرار شود. مثلا در قصه موش دم بریده، عبارت: عمو پینه دوز! دمبمو بدوز! فردا شب عید، همه دم دارن، من ندارم! یک ماجرا در قصه تکرار شود. مثلا رفتن و آمدن گرگ به در خانه شنگول و منگول و هر بار شبیه‌تر شدن به بزبز قندی. تکرار یک اتفاق که شبیه ضرب المثل شود. مثل: یک بار جستی ملخک، دو بار جستی ملخک، آخر به دستی ملخک! علاوه بر این کودکان از بارها و بارها شنیدن یک قصه آشنا لذت می‌برند و از آن سیر نمی‌شوند. اینکه ماجرای قصه را می‌دانند، نه تنها آنها را از شنیدن قصه د‌ل‌زده نمی‌کند، بلکه بخاطر این آشنایی ذهنی برای شنیدن آن مشتاق‌تر هم هستند.
الف)سال های قبل از دبستان تا 6 سالگی. سریع ترین مرحله رشد جسمی کودک است . کودک زمینه های تازه ای برای رشد و اکتشاف به دست می آورد. شدیدا کنجکاو است . به کلمات و زبان به سرعت مسلط می شود . مدت زمان تمرکز و توجهش کوتاه است و هنوز بین تخیل و واقعیت در نوسان است . در روابطش با دیگران ضمن اینکه خود را مرکز کلیه فعالیت ها می بیند به امنیت خاطر و پشتیبانی بزرگتر ها نیز احتیاج دارد . به همین دلایل است که از کلام آهنگ دار و از قصه هایی که قطعات تکراری دارند لذت می برد قصه هایی می خواهد که در یک نشست کوتاه تمام شود. کتاب هایی می خواهد که در آن صحبت از اشیای محیط اطراف او ، جانداران و گیاهان آشنا باشد در تصاویر و جزئیات آن دقیق می شود و هر قدر نزدیکتر به طبیعت باشند نکات تازه و بیشتری را کشف می کند . سخن گفتن حیوانات و گیاهان و اشیا را می پذیرد و از عوامل تخیلی دل نشین لذت می برد . دوست دارد خودش قهرمان کتاب باشد و یا قهرمان طوری باشد که یکی شدن با او دشوار نباشد . قصه‌گویی برای کودکان گروه سنی تا ۵ سال تا ۵ سالگی بچه‌ها هنوز هم مشتاق قصه‌های تکراری هستند، با این تغییر که ریتم هم می‌تواند به قصه اضافه شود. حوادث این قصه‌ها باید برای کودکان در این سن ملموس بوده و شخصیتها و اسم‌ها آشنا باشند.
قهرمان قصه‌ها در این سن به غیر از افرادی همچون اعضای خانواده و پدربزرگ و مادربزرگ، می‌توانند از کودکان هم سن او و یا حیوانات سخن‌گو باشد. کودک در این سن جاندار‌پنداری را دوست دارد و از حرف زدن اشیا و اسباب‌بازی‌هایش در قصه لذت می‌برد.
ب) سالهای اول دبستان( 6 و7 سالگی ) سنین تقلید، خیال بافی و داستان پردازی، سنین کسب استقلال و تظاهر، احساس عدالت طلبی و تکوین ارزش های اخلاقی و تربیت به صورت پیشرفته تر است . سن نخستن گروه بندی کودکان است . سن انواع چراها و کنجکاوی شدید نسبت به همه گونه مسائل محیط است . جنسیت برایش مطرح می شود . از شوخی و طنز لذت می برد حتی خودش نمونه هایی می سازد . گرچه مدت زمان تمرکز و توجهش بیشتر شده است ولی هنوز محدود است . وابستگی خانوادگی شدید است . ۶ تا 7سالگی سن فانتزی بچه‌هاست. در این سن بچه‌ها به تخیل رو می‌آورند و در عین حال که می‌دانند ا تفاوت آن را با واقعیت درک می‌کنند، از آن لذت می‌برند. این سن، سن افسانه‌گویی برای کودک است. افسانه‌هایی لطیف و بدون خشونت. با توجه به خصوصیات فوق است که خواندن داستان های کوتاه ،مجموعه قصه ها یا کتاب هایی که هر فصل آن مطلب دیگری را در بر دارد توصیه می شود، زیرا برای کودکان این سنین کشش بیشتری دارد و اکثر آنها بدون معطلی داستان های طولانی را کنار می گذارند. کودکان شدیدا به کتاب هایی که در آن حق به حق دار نمی رسد و قهرمان در آن ضعف نشان می دهد معترض می شوند .چون قادر به خواندن شده اند، به هر مطلب خواندنی روی می آورند و سعی دارند اسرار نوشته ها را دریابند. به دلیل کنجکاوی و گسترش دایره شناخت آنها احتیاج به انواع نوشته ها در این سنین زیاد می شود. ج) سال های میانه دبستان(4 8 و9 سالگی) مدت زمان تمرکز و توجه افزایش می یابد. بطوری که اگر کودک به کاری علاقمند باشد قادر است از یک تا دو ساعت به آن کار سر گرم شود و نیروی خود را بر آن متمرکز کند . در زمینه های متعدد علم و فن علاقه مندی های خاص پیدا می کند. این زمینه ها در این سن بین دختران و پسران فرق می کند . گروه همسالان نقش مهمی در زندگی کودک ایفا می کند و سلیقه ها، رفتار ها و فعالیتهای او را تحت تاثیر قرار می دهد. حس استقلال طلبی نسبت به بزرگترها و رفتاربا نظر شخصی علایم تازه ای از خود بروز می دهد. لذت از شنیدن و خواندن و دیدن ماجراها شروع می شود ولی هنوز به اوج شدت خود نرسیده است . هشت و نه سالگی سن تهیه مجموعه ها (کلکسیون) و سن پیگیری برای یافتن اطلاعات خاص در زمینه های مورد علاقه است . تحرک، بازی و ورزش قسمت بزرگی از اوقات فراغت این سنین را اشغال می کند . کودک در این سنین قدرت خواندن داستان های بلند، کتاب های تک داستانی، ماجراهای گروه های مختلف کودکان و کتابهایی در باره سرزمین های دیگر را به دست می آورد و حتی قسمت هایی از کتاب های علمی و تاریخی نظر او را جلب می کند . گرچه هنوز افسانه ها را دوست دارد ولی به داستان های قهرمانی و حماسی بیشتر روی می آورد ولی مهم این است که به مرحله برداشت فردی و انتقاد رسیده است و می خواهد درباره محتوای کتابها به بحث و گفتگو بپردازد.
گردآورنده: سرکار خانم محمدی (مشاور پیش دبستانی)
تایید کننده :سرکار خانم هامونی(مدیرییت پیش دبستانی)
منبع: میندتلبوکس