هدية الأحياء إلى الأموات وما يصل إليهم للهكاري ، ص : 177
انس مي گويد : از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم پرسيدم پدر و مادرم به فدايتان ، ما براي مردگانمان دعا كرده و انفاق نموده و به نيابتِ آنان حج مي گزاريم آيا به آنان مي رسد ؟ حضرت فرمودند : به تحقيق به آنان مي رسد و خوشحال مي شوند همان گونه كه وقتي براي شما هديه اي آورده مي شود خوشحال مي گرديد .
3 . قَالَ عُمَرُ بْنُ يَزِيدَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يُصَلَّى عَنِ الْمَيِّتِ ؟ فَقَالَ : نَعَمْ حَتَّى إِنَّهُ لَيَكُونُ فِي ضِيقٍ فَيُوَسِّعُ اللَّهُ عَلَيْهِ ذَلِكَ الضِّيقَ ثُمَّ يُؤْتَى فَيُقَالُ لَهُ خُفِّفَ عَنْكَ هَذَا الضِّيقُ بِصَلَاةِ فُلَانٍ أَخِيكَ عَنْكَ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ فَأُشْرِكُ بَيْنَ رَجُلَيْنِ فِي رَكْعَتَيْنِ ؟ قَالَ : نَعَمْ . فَقَالَ عليه السلام : إِنَّ الْمَيِّتَ لَيَفْرَحُ بِالتَّرَحُّمِعَلَيْهِ وَ الِاسْتِغْفَارِ لَهُ كَمَا يَفْرَحُ الْحَيُّ بِالْهَدِيَّةِ تُهْدَى إِلَيْهِ .
من لا يحضره الفقيه / ج1 / 183 / باب التعزية و الجزع عند المصيبة
عمربن يزيد از حضرت صادق عليه السلام پرسيد : آيا از طرف ميّت مي شود نماز بجا آورد ؟ فرمود : آری ، تا آنجا که چه بسا اگر در ضيق و سختی باشد موجبات وسعت و راحتی اش فراهم آيد و به او بگويند : اين تخفيفی که که در حقّ تو داديم به واسطه ي آن نمازی بود که فلانی برای تو فرستاد . ديگر بار به حضرت عرض کرد : آيا می شود دو رکعت نماز از طرف دو مّيت آورد و آن دو را در نماز شريک قرار داد ؟ فرمود : آری ، سپس حضرت فرمود : همانا ميّت خوشحال می شود وقتی برای او طلب رحمت و مغفرت نمايند ، آن گونه که شخص زنده با ارسال هديه شاد و مسرور می شود .
4 . شخصى نقل مى كرد : پدرم را پس از مردنش در خواب ديدم يكي از سؤالاتي كه از او پرسيدم اين بود كه آيا خيراتى كه در دنيا براى شما انجام دادهام به شما رسيده و كيفيّت بهرهمندى شما از آن خيرات چگونه است؟
در پاسخ فرمود: بلى تمام آنها به من رسيده است و امّا كيفيّت بهرهمندى از آنها را با ذكر مثالى برايت بيان مى كنم ؛ هرگاه در حمّام بسيار گرم و پرجمعيّتى باشى كه در اثر بخار و حرارت، نَفََس كشيدنت سخت شده باشد در آن حال اگر گوشهى درب حمام باز شود و نسيمى خنك به تو برسد چقدر شاداب و راحت وآزاد مىشوى؟! چنين است حال ما هنگام رسيدن خيرات شما!
روابط زن و مرد یا اخلاق در خانواده ، سید محمّد نجفی یزدی ، ص ۴۲
مصاديقي از خيرات
خيرات كردن براي پدر و مادرِ از دنيا رفته مصاديق فراواني دارد مانند :
(1) همه كارهاي خوب
قَالَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ عليه السلام : إِنَّ الصَّلَاةَ وَ الصَّوْمَ وَ الصَّدَقَةَ وَ الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ وَ كُلَّ عَمَلٍ صَالِحٍ يَنْفَعُ الْمَيِّتَ حَتَّى إِنَّ الْمَيِّتَ لَيَكُونُ فِي ضِيقٍ فَيُوَسَّعُ عَلَيْهِ وَ يُقَالُ هَذَا بِعَمَلِ ابْنِكَ فُلَانٍ وَ بِعَمَلِ أَخِيكَ فُلَانٍ أَخُوكَ فِي الدِّين .
وسائلالشيعة ، ج ، ص 8 ، ص 280 ، 12- باب استحباب التطوع بالصلاة و …
حضرت صادق عليه السلام فرمود : همانا انجام نماز ، روزه ، صدقه ، حج ، عمره و هر عمل صالح و كار خيرو پسنديده براي ميّت نافع و سودمند واقع مي شود ، تا آن جا كه چه بسا ميّتي در ضيق و سختي باشد موجبات وسعت و گشايش براي او فراهم آيد وبه او گفته مي شود : اين لطف و احسان در حقِّ تو به واسطه ي عملِ فرزندت و يا كارِ فلان برادرِ ديني ات مي باشد كه براي تو انجام دادند .
(2) گزاردنِ نماز واجب يا مستحب براي آنها
1 . مرّ النبي صلي الله عليه و آله و سلّم بقبر دفن فيه بالأمس إنسان و أهله يبكون فقال : لركعتان خفيفتان مما تحتقرون أحبّ إلى صاحب هذا القبر من دنياكم كلّها .
مجموعه ورّام ، ج 2، ص 225
عبور پيامبراكرم صلي الله عليه و آله و سلم بر قبري افتاد كه روزِ پيش كسي را در آن دفن كرده بودند و اهل آن ميّت بر او گريه مي كردند . حضرت فرمودند : همانا دو ركعت نمازي كه شما سبك مي شماريد در نزد صاحب اين قبر محبوب تر از تمامي دنياست .
2 . عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ قَالَ كَانَ أَبُوعَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يُصَلِّي عَنْ وَلَدِهِ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ رَكْعَتَيْنِ وَ عَنْ وَالِدَيْهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ رَكْعَتَيْنِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ كَيْفَ صَارَ لِلْوَلَدِ اللَّيْلُ قَالَ لِأَنَّ الْفِرَاشَ لِلْوَلَدِ قَالَ وَ كَانَ يَقْرَأُ فِيهِمَا الْقَدْرَ وَ الْكَوْثَرَ
بحارالأنوار ، ج 85 ، ص 314
يكي از اصحاب حضرت صادق عليه السلام به نام عمربن يزيد نقل كرده است كه حضرت صادق عليه السلام هر شب از طرف فرزندشان دو ركعت نماز مي گذاردند و هر روز از طرفِ پدر و مادرشان دوركعت نماز به جا مي آوردند و در آن نمازها سوره ي مباركه ي قدر و كوثر مي خواندند .
3 . نماز والدين : نماز والدين دو ركعت است كه به دو صورت خوانده مى شود يكى از آن دو كه سهل تر است آن است كه در هر ركعت يك حمد بخواند و بيست مرتبه بعد از حمد بگويد : « رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَارَبَّيَانِى صَغِيراً ؛ پروردگارا! آنها را مشمول رحمت خويش قرار ده همانگونه كه در كودكى مرا تربيت كردهاند / سوره اسراء آيه 26 » و بعد از تمام شدنِ دوركعت به سجده برود و همان جمله را ده مرتبه در سجده بگويد .
مكارمالأخلاق ص :335
4 . فاضل ارجمند جناب آقاي سيّد محمد تقي روحاني مي فرمودند : دايي بنده ( سيّد حسن مشرف ) مي فرمودند : پس از فوت پدرم ( عالمِ خدوم ، مرحوم سيّد احمد مشرف ) ، هر روز پس از نماز صبح دو ركعت نماز مي خواندم و ثوابش را براي ايشان هديه مي كردم به ذهنم خطور كرد اين نمازِ دست و پا شكسته ي بنده چه ارزش دارد كه به اين عالمِ بزرگوار هديه كنم لذا چند روزي ترك كردم با كمال تعجّب ايشان را در عالمِ رؤيا زيارت كردم به بنده فرمودند : سيّد حسن چرا چند روزي است براي ما صبحانه نمي فرستي !
(3 ) انجام حج مستحب براي آنان
قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام : وَدَّ مَنْ فِي الْقُبُورِ لَوْ أَنَّ لَهُ حَجَّةً بِالدُّنْيَا وَ مَا فِيهَا .
وسائلالشيعة ، ج 11 ، ص 117 ، 42- باب استحباب اختيار الحج المندوب
حضرت صادق عليه السلام فرمود : آنان كه در قبرها آرميده اند آرزو مي كنند اي كاش همه دنيا و هرچه در آن است بدهند و يك حجِ مستحبّي انجام دهند .
عَنْ حَازِمِ بْنِ حَبِيبٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام إِنَّ أَبِي هَلَكَ وَ هُوَ رَجُلٌ أَعْجَمِيٌّ وَ قَدْ أَرَدْتُ أَنْ أَحُجَّ عَنْهُ وَ أَتَصَدَّقَ فَقَالَ افْعَلْ فَإِنَّهُ يَصِلُ إِلَيْهِ .
وسائلالشيعة ، ج 11 ، ص 199 ، 25- باب استحباب التطوع بالحج و …
شخصي به نام حازم بن حبيب نقل كرده است كه به حضرت صادق عليه السلام عرض كردم : پدرم از دنيا رفته و من تصميم دارم براي او حج انجام داده و صدقه بدهم [ چه حكمي دارد ؟ ] حضرت فرمود : اين كار را انجام بده ؛ زيرا به او مي رسد .
عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْهَادِي عليه السلام فِي حَدِيثٍ: أَنَّهُ قَالَ لِلْمُتَوَكِّلِ فَكَانَ وَ اللَّهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام يَحُجُّ عَنْ أَبِيهِ وَ أُمِّهِ وَ عَنْ أَبِ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم حَتَّى مَضَى وَ وَصَّى الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ عليهما السلام بِمِثْلِ ذَلِكَ وَ كُلُ إِمَامٍ مِنَّا يَفْعَلُ ذَلِكَ إِلَى أَنْ يُظْهِرَ اللَّهُ أَمْرَهُ .
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج2 / 115 / 20 – باب استحباب الصلاة عن الميت
حضرت امام هادي عليه السلام فرمودند : به خداوند سوگند اميرمؤمنان عليه السلام هر سال تا زنده بودند از طرف پدر و مادرشان و از طرف پدر پيامبر صلي الله علي و آله و سلّم حج مي گزارد و به امام حسن و امام حسين عليهماالسلام نيز وصيّت نمودند كه اين عمل را انجام دهند و تمام امامان عليهم السلام نيز چنين خواهند كرد .
(4) انفاق كردن براي آنان
1 . عن ابن عباس أن سعد بن عبادة توفيت أمّه و هو غائب عنها فقال يا رسول الله إن أمي توفّيت و أنا غائب عنها فهل ينفعها إن تصدّقت بشيء عنها ؟ قال : نعم . قال : فإني أشهدك أن حائطي المخرف عنها صدقة .
التحقيق في أحاديث الخلاف – 2 / 23
ابن عباس مي گويد : سعدبن عباده در سفر بود كه مادرش از دنيا رفت . به رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم عرض كرد : در غياب من ، مادرم از دنيا رفته اگر من براي او چيزي صدقه بدهم نفعش عايد وي مي گردد ؟ فرمود : بلي . گفت : من شمارا به شهادت مي گيرم كه محوطه درخت خرمايم را كه به ثمر نشسته براي او صدقه قرار دادم .
2 . قَالَ ابوعبدالله عليه السلام إِذَا تَصَدَّقَ الرَّجُلُ بِنِيَّةِالْمَيِّتِأَمَرَ اللَّهُ جَبْرَئِيلَ أَنْ يَحْمِلَ إِلَى قَبْرِهِ سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكٍ فِي يَدِ كُلِّ مَلَكٍ طَبَقٌ فَيَحْمِلُونَ إِلَى قَبْرِهِ وَ يَقُولُونَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللَّهِ هَذِهِ هَدِيَّةُ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ إِلَيْكَ فَيَتَلَأْلَأُ قَبْرُهُ …
وسائل الشيعة / ج2 / 445 / 28 – باب استحباب الصلاة عن الميت و …
حضرت صادق عليه السلام فرمودند : هرگاه کسی به نيّت ميّتی صدقه دهد خداوند به جبرئيل امر می نمايد که هفتاد هزار فرشته به قبر آن ميّت بفرستد در حالی که در دست هرکدام طبقی است ، به قبر او حمل می کنند و می گويند : سلام برتو ای ولیّ خدا ، اين هديه فلانی فرزند فلانی است برای تو ، و قبرش تلألؤ و روشنايی پيدا می کند .
3 . قال رسول الله صلى الله عليه و آله و سلّم : إنك لتصدّق عن ميتك بصدقة فيجئ بها ملك من الملائكة في أطباق من نور فيقف على رأس القبر فينادي : يا صاحب القبر الغريب، إن أهلك قد أهدوك هذه الهدية فأقبلها، فيدخلها في قبره، فيقول: جزى الله أهلي عنّي خيراً، وأما القبر الذي يليه، فيقول: أما أنا فلم.. .. مالاً ولا ولداً ولا أحداً يذكرني بخير وهو مهموم حزين، والذي تصدّق عنه فرح بالهدية .
هدية الأحياء إلى الأموات وما يصل إليهم للهكاري (ص: 171) / التذكرة للقرطبي – (1 / 96)
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود : وقتي از طرف درگذشته ات چيزي را انفاق مي نمايي يكي از ملائكه مأمور مي شود كه پاداش آن را در طبق هايي از نور قرار داده و كنار قبر آن ميّت ببرد و او را بخواند و به او بشارت دهد كه خانواده ات اين هديه را فرستاده اند و او پس از دريافت به همراه خود داخل قبر مي برد و مي گويد : خداوند به خانواده ام جزاي خير بدهد و امّا صاحبِ قبري كه نزديك اوست و كسي برايش كاري انجام نداده با دنيايي از غم و اندوه مي گويد : كسي به ياد من نيست و امّا آن كسي كه برايش انجام داده اند خوشحال است .
4 . يكي از وارستگان به نام « ابو قلابه » مي گويد : همسايه اي داشتم مدّتي بود از دنيا رفته بود ، و تنها يك پسر از او باقي مانده بود و او هم ناصالح . شبي در عالمِ خواب ديدم ، به قبرستان رفتم مشاهده كردم قبرها شكافته شد ، و مردگان از قبرها بيرون آمده اند و در پيش روي هركدام طبقي از نور گذاشته شده ، و آنها به خاطرِ آن طبق نور شادمان هستند ، در اين ميان ناگهان چشمم به همسايه ام افتاد ، ديدم طبق نور در پيش روي او نيست ، علّت آن را پرسيدم ، در جواب گفت : اين مردگان هركدام فرزندي صالح و يا بستگان و دوستان صالح دارند كه براي آنان خيرات نموده و يا دعاي خير مي كنند ، ولي من يك پسر دارم و او نيز ناصالح است و به فكر من نيست ، از اين رو از طبق نور محروم شده ام و به همين جهت در نزد اين مردگان كه همسايه من هستند خجالت مي كشم . ابو قلابه مي گويد : هنگامي كه از خواب بيدار شدم نزد پسر همسايه رفتم و ماجرا را تعريف كردم . او تحت تأثير قرار گرفت و توبه نمود و همواره براي پدرش خيرات نموده و دعا مي كرد . پس از مدّتي ، دوباره همان خواب را ديدم كه مردگان از قبرها بيرون آمده و در پيش روي هركدام طبق نوري قرار دارد ، اين دفعه همسايه ام را ديدم كه در پيش رويش طبقي از نور كه روشنتر از همه طبق ها بود قرار دارد ، به من رو كرده و گفت : اي ابوقلابه خداوند به تو جزاي خير عنايت فرمايد كه پسرم را هدايت كردي و مرا از خجالتِ همسايگان نجات دادي و به من خير رساندي .
عالم برزخ در چند قدمي ما ، محمّد محمّدي اشتهاردي ، ص 214
5 . عَنِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ عليهماالسلام أَنَّهُمَا كَانَا يُؤَدِّيَانِ زَكَاةَ الْفِطْرَةِ- عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عليه السلام حَتَّى مَاتَا وَ كَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليهماالسلام يُؤَدِّيهَا عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عليهماالسلام حَتَّى مَاتَ وَ كَانَ أَبُو جَعْفَرٍ عليه السلام يُؤَدِّيهَا عَنْ عَلِيٍّ عليه السلام حَتَّى مَاتَ: قَالَ جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدٍ عليهماالسلام: أَنَاأُؤَدِّيهَاعَنْأَبِي عليه السلام .
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج2 / 116 / 20 – باب استحباب الصلاة عن الميت و…
حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد : امام حسن و امام حسين عليهماالسلام تا آخرِ عمرشان از طرفِ پدرشان علي بن ابي طالب عليه السلام زكات فطره پرداخت مي كردند وحضرت علي بن الحسين عليهماالسلام تا آخر عمرشان از طرفِ پدرشان امام حسين عليه السلام اين عمل را انجام مي دادند و حضرت باقر عليه السلام از طرفِ پدرشان امام سجّاد عليه السلام انجام مي دادند و من از طرفِ پدرم امام باقر عليه السلام اين كار را انجام مي دهم .
6 .يكي از مسلمانانِ كارگر بيمارشد ، نذر كرد كه اگر سلامتي خود را باز يابد ، مزد كار روزهاي جمعه اش را به نيّت پدر و مادرش كه از دنيا رفته بودند صدقه دهد . او پس از سلامتي به اين نذرش وفا مي كرد . در يك روز جمعه هرچه تلاش كرد كاري پيدا نكرد از يكي از علما پرسيد چه كنم ؟ آن عالم فرمود : برو درب منازل بگرد هركجا پوست ميوه اي يافتي آن را تميز كن و به حيوانات به نيّت پدر و مادرت بده . او به اين دستور عمل كرد . شبِ شنبه پدر و مادرش را در عالمِ خواب ديد كه با شادماني بسيار ، به او گفتند : اي فرزند ! ثوابِ پوست ميوه هايي كه به حيوانات دادي به رسيد و ما را خشنود ساختي ، خدا تو را خشنود سازد .
عالم برزخ در چند قدمي ما ، محمّد محمّدي اشتهاردي ، ص 205
7 . آيت الله مجتهدي قدّس سرّه فرمودند : دقّت كنيد كه پدر و مادرتان را راضي نگهداريد اگر وضع مالي تان خوب است برايشان گوسفند بكشيد و خيرات بدهيد . هر چيزي كه پدر و مادرتان در زمان حيات دوست داشته اند برايشان خيرات بدهيد كه به آنها مي رسد . مثلاً پدرتان آش رشته دوست داشته ، آش رشته برايش خيرات كنيد . كوفته دوست داشته ، كوفته بپز ، يكي دو تا بده درِ خانه همسايه ها ، زرشك پلو با مرغ دوست داشته ، بپز و همان را بده ، هرچه پدر و مادرتان دوست داشتند ، همان را برايشان خيرات كنيد . به آنها مي رسد .
در محضر مجتهدي ، ص 35 / بررسي گناهان كبيره ، ص 156
8 . اميري در خراسان از دنيا رفت ، پسرش او را در خواب ديد و به او گفت : اي امير ، پدر گفت : به من نگو « اي امير » زيرا امارت و رياستِ من از دست رفت بلكه به من بگو « اي اسير » ، اي فرزند مهربانم هر زمان غذا خوردي به ما نيز غذا برسان . فرزند پرسيد چگونه ؟ گفت : اندكي از آن غذا را با اين قصد كه ثوابش به ما برسد ، پيش سگ و گربه بينداز ، كه من خيلي به اين ثواب ها نيازمندم .
عالم برزخ در چند قدمي ما ، محمّد محمّدي اشتهاردي ، ص 138 / منازل الآخرة ، ص ۳۱
9 . نويسنده كتاب معاد شناسي ، (علامه حسيني تهراني) نقل مي كند : « در آن هنگام كه در نجف اشرف مشغول تحصيل بودم ، عصر پنجشنبه اي براي زيارتِ اهل قبور ، به وادي السلامِ نجف رفتم ، در آنجا آيت الله حاج آقا بزرگ تهراني را ديدم ، به خدمتش رفته و سلام كردم و با همديگر فاتحه مي خوانديم و راه مي رفتيم … هنگام بازگشت ، همراه ايشان بودم ، در راه فرمودند : هنگامي كه كودك بودم ، منزل ما در تهران ، محلّه پامنار بود ، چند روز بود كه مادر بزرگم (مادر پدرم) از دنيا رفته بود ، روزي مادرم درخانه آلبالو پلو پخته بود ، در آشپزخانه صداي سائلي را شنيد ، تصميم گرفت نثارِ روحِ مادر بزرگم ( كه تازه از دنيا رفته بود ) مقداري از آن البالو پلو به آن فقير سائل بدهد ولي ظرف تميز در دسترس نبود ، با شتاب براي اينكه سائل از درِ خانه رد نشود ، مقداري از آن آلبالو پلو را در ظرفي كه در حمّام براي ريختن آب از آن استفاده مي شد ريخته و به سائل داد ، و هيچ كسي از اين موضوع ، آگاه نشد . نيمه شب پدرم از خواب بيدار شد و مادرم را بيدار كرد و گفت : امروز چه كار كردي ؟ مادرم گفت : نمي دانم . پدرم گفت : هم اكنون مادرم را در خواب ديدم و به من گله كرد و گفت : من از عروس خود گله دارم ، امروز آبروي مرا در نزد مردگان برد ، غذاي مرا با ظرف حمّام فرستاد . مادرم هرچه فكر كرد چيزي يادش نيامد ، ناگهان متوجّه شد كه مقداري آلبالو پلو در ظرف حمّام به سائل داده است ، و در عالمِ برزخ غذاي آن مرحومه شده است آنگاه آيت الله حاج آقا بزرگ فرمودند : هراحساني كه انسان انجام مي دهد ، بايد با كمال احترام و تجليل نسبت به مستمند باشد .
عالم برزخ در چند قدمي ما ، محمّد محمّدي اشتهاردي ، ص 183
(5) خدمات اجتماعي
مرحوم حجة الاسلام و المسلمين حاج ميرزا علي آقا محدّث زاده (فرزند محدّث بزرگوار مرحوم شيخ عباس قمي مؤلف كتاب معروف مفاتيح الحنان ) نقل فرمود : موقعي كه نجف بودم ، با برادرم قرار گذاشتيم كه به نوبت هر شبِ جمعه يك كوزه آب در صحن مطهّر حضرت امير عليه السلام جهتِ پدرمان خيرات كنيم . شبي مرحوم پدرم را در خواب ديدم كه زبانش نزديك بود از شدّتِ عطش بيرون بيايد ، به پدرم عرض كردم چه شده ؟ فرمود: تشنه ام . عرض كردم : آب اينجا هست ميل بفرماييد . فرمودند : از آبِ در صحن مطهّر مي خواهم بنوشم . از خواب بيدار شده و از برادرم پرسيدم : ديشب شما به نوبتِ خود ، آيا عمل كرديد ياخير ؟ برادرم گفت : نه ! با رفقا گرم صحبت شدم و فراموشم شد در صحن آب را به زائرين حضرت برسانم .
روزنه هايي از عالم غيب ، آيت الله خرازي ، ص 190
(6) دعا كردن براي آنان
1 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : أَهْدُوالِمَوْتَاكُمْ فَقُلْنَا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا هَدِيَّةُ الْأَمْوَاتِ ؟ قَالَ : الصَّدَقَة ُ وَ الدُّعَاءُ.
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج2 / 484
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمودند : هديه براي مردگانتان بفرستيد . عرض كرديم : اي رسول خدا ، هديه ي اموات چيست ؟ فرمودند : صدقه و دعا .
2 . قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم : ما الميت فى قبره إلا شبه الغريق المتغوث ينتظر دعوة من أب أو أم أو ولد أو صديق ثقة فإذا لحقته كان أحب إليه من الدنيا وما فيها وإن الله ليدخل على أهل القبور من دعاء أهل الدنيا أمثال الجبال وإن هدية الأحياء إلى الأموات الاستغفار لهم والصدقة عنهم .
جامع الأحاديث 18/ 434
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند : ميّت در قبرش همانند شخصی است که در حال غرق شدن و استغاثه نمودن است ، پیوسته در انتظار دعایی از طرفِ پدر و مادر یا فرزند یا دوست مورد اطمینان می باشد ، و آن گاه که دعا و لطفِ آن شخص به او برسد برای او از دنیا و همه آنچه در آن است محبوبتر است ، و همانا خداوند عزّوجلّ از دعای مردمِ دنیا همانند کوهها بر ساکنان قبور ، لطف و رحمت می فرستد، و هدیه آنان که در قید حیاتند برای آنان که از دنیا رفته و رهین قبرند ، استغفار و تصدّق است .
3 . آيت الله مجتهدي قدّس سرّه فرمودند : دقّت كنيد كه پدر و مادرتان از شما راضي باشند . اگر از دنيا رفته اند ، سحرها در نماز شب برايشان دعا كنيد ، اگر اين كار را بكنيد ، آنها هم براي شما دعا مي كنند .
بررسي گناهان كبيره ، ص 156 / در محضر مجتهدي ، ص 35
(7) تلاوت قرآن براي آنان
1 . آيت الله مجتهدي قدّس سرّه فرمودند : من هرشب يك سوره قرآن براي پدر و مادرم مي خوانم . شماهم ياد بگيريد . اگر پدر و مادرتان از دنيا رفته اند ، هرشب برايشان قرآن بخوانيد ، به يادشان باشيد . مقيّد باشيد . من موقع سحر براي پدر و مادرم دعا مي كنم قم سرِ خاكشان مي روم ، خيلي مؤثر است .
بديع الحكمه ، ص 258
2 . آيت الله مجتهدي قدّس سرّه مي فرمودند : فاتحه اي كه شما براي پدر و مادرتان مي خوانيد و حمد و سوره اي كه برايشان مي خوانيد به آنها مي رسد . يكي از خويشان ما مي گفت : « من سر قبرپدرم در امام زاده عبدالله در حالِ فاتحه خواندن بودم كه يك عدّه هندي از مقابلم گذشتند . من حواسم پرت شد و مشغول تماشاي آنها شدم و حمد و سوره ام را بدون حضور قلب خواندم . همان شب پدرم را در خواب ديدم كه به من مي گفت : « اين چه حمد و سوره اي بود كه برايم خواندي ؟! » .
در محضر مجتهدي ، ص 35
(8 ) به نيابت آنان زيارتِ اولياي دين رفتن ويا اهداء ثوابش را به آنان نمودن
يكي از علمای بزرگ فرموده اند : هر وقت برایم مشکل علمی پیش می آمد به زیارت حضرت معصومه علیها السلام می رفتم و پس از زیارت و خواندنِ دو رکعت نماز مشکلم حل می شد منتها قبل از آن هم یک کاری می کردم و آن اینکه می گفتم خدایا ثواب زیارتم را به روح پدر و مادرم تقدیم می کنم من احساس می کنم اینکه مشکلاتم حل می شد به خاطر همین بود من به نیّتِ پدر و مادرم زیارت می کردم .
(9) گفتن ذكر و صلوات به نيابتِ آنان و يا اهداء ثواب آنها به آنان
شهید شیرعلی راشکی قدّس سرّه برای ادای فریضه نماز همیشه به مسجد می رفت با آنکه فاصله مسجد تا خانه زیاد بود ، همیشه این راه را پیاده طی می کرد . وقتی به او گفتم که برای رفت و آمد از وسیله نقلیه استفاده کند ، می گفت : « به وسیله احتیاجی نیست ، این جوری بهتر است ؛ چون وقتی از خانه به مسجد می روم ، بین راه هزار صلوات برای پدرم می فرستم و وقتی به خانه باز می گردم هزار صلوات برای مادر … » .
سیره شهدای دفاع مقدّس (۱۲) مهربانی و همگامی با خانواده ، ص ۱۱۰
(10) نوشتن مطالب مفيد براي استفاده ديگران در كتاب ، روزنامه ، مجله و به خصوص در فضاي مجازي
علامه طباطبايي قدّس سرّه نويسنده تفسير شريف « الميزان » فرموده اند : برادرم سيد محمد حسن الهی قاضی طباطبايی ، شاگردی داشت که به او درس فلسفه می گفت .آن شاگرد احضار روح می نمود و برادرم توسّط آن شاگرد با بسياری از ارواح تماس پيدا می کرد . برادرم می گفت ما به وسيله اين شاگرد با بسياری از ارواح ارتباط برقرار می نموديم و مشکلات کتاب های حکمت را از مؤلّفان آن می پرسيديم . يک بار که با افلاطون تماس گرفته بوديم اين دانشمند گفته بود : شما قدر و قيمت خود را بدانيد که می توانيد در روی زمين « لا اله الا الله » بگوئيد ما در زمانی بوديم که بت پرستی تا بدان حدّ غلبه کرده بود که نمی توانستيم اين ذکر را آشکارا بر زبان جاری کنيم . ما روح بسياری از علما را حاضر کرديم و سؤالاتی نموديم مگر روح دو نفر را که نتوانستيم احضار کنيم يکی روح سيّد بن طاووس و يکی روح سيّد بحر العلوم ؛ زيرا اين دو نفر گفته بودند که ما وقف حضرت اميرالمؤمنين علی عليه السلام هستيم و ابداً مجالی برای پايين آمدن نداريم علامه طباطبايي در ادامه می افزايد : از عجايب و غرايب اين بود که نامه ای از تبريز از جانب برادر ما به قم آمد که در آن نوشته بود : « شاگرد مزبور روح پدرمان را احضار کرده و به سؤالی هم جواب داده است و در ضمن از شما ( علامه طباطبايی ) گله داشته اند که در ثواب تفسيری که نوشته ايد ( تفسير الميزان ) ايشان را شريک نکرده ايد » علامه فرموده اند : من تصوّر می کردم آخر ، کارهای ما چه ارزشی دارد که پدرم را در آن سهيم کنم . ولی با رسيدنِ اين نامه منفعل و شرمنده شدم و لذا به پروردگار عرض کردم : خدايا اگر اين تفسير ما در نزد تو قابل قبول است و ثوابی دارد ، من ثواب آن را به روح پدر و مادرم هديه نمودم . هنوز اين مطلب را در پاسخ نامه برادرم به تبريز نفرستاده بودم که پس از چند روز نامه ای از برادرم رسيد که در آن چنين آمده بود : « اين بار روح پدر را احضار کرده و با پدر صحبت کرديم ايشان فرمودند : خدا عمرش بدهد سيّد محمد حسين ، هديه ما را فرستاد » .
گنجينه معارف ، ج ۳ ، ص ۱۸۱
زمان هایی که براي خيرات كردن تاکید بیشتری شده است
هر چند همه ي زمان ها و تمامي شب و روزها براي اهداي خيرات براي اموات مناسب است ، ولي كارها در بعضي از زمان ها اجر و پاداش بيشتري دارد مانند :
1 . عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ عليهما السلام أَنَّهُ قَالَ : الْأَعْمَالُ تُضَاعَفُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ فَأَكْثِرُوا فِيهَا مِنَ الصَّلَاةِ وَ الصَّدَقَةِ وَ الدُّعَاءِ.
مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل / ج6 / 64 / 32 – باب وجوب تعظيم يوم الجمعة …
حضرت باقر عليه السلام فرمودند : کارها در روز جمعه اجرش مضاعف است پس در آن روز نماز و دعا و صدقه بسيار انجام دهيد .
2 . قَالَ الصَّادِقُ عليه السلام : الصَّدَقَةُ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِأَلْفٍ وَ الصَّدَقَةُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ بِأَلْفٍ وَ قَالَ لَيْلَةُ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ فِي الْفَضْلِ سَوَاءٌ.
بحار الأنوار (ط – بيروت) / ج86 / 282 / باب 2 فضل يوم الجمعة و ليلتها و ساعاتها
حضرت صادق عليه السلام می فرمايد : صدقه در شبِ جمعه هزار برابر و تصدّق در روز جمعه نيز هزار برابر اجر و حسنه دارد . و شب و روز جمعه در فضيلت مساوی اند .
3 . عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ: الصَّدَقَةُ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ وَ يَوْمَهَا بِأَلْفٍ وَ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ لَيْلَةَ الْجُمُعَةِ بِأَلْفٍ مِنَ الْحَسَنَاتِ وَ يَحُطُّ اللَّهُ فِيهَا أَلْفاً مِنَ السَّيِّئَاتِ وَ يَرْفَعُ فِيهَا أَلْفاً مِنَ الدَّرَجَاتِ وَ إِنَّ الْمُصَلِّيَ عَلَى النَّبِيِّ وَ آلِهِ فِي لَيْلَةِ الْجُمُعَةِ يَزْهَرُ نُورُهُ فِي السَّمَاوَاتِ إِلَى يَوْمِ السَّاعَةِ وَ إِنَّ مَلَائِكَةَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِي السَّمَاوَاتِ لَيَسْتَغْفِرُونَ لَهُ وَ يَسْتَغْفِرُ لَهُ الْمَلَكُ الْمُوَكَّلُ بِقَبْرِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ.
المقنعة / 156 ، باب العمل في ليلة الجمعة و يومها …..
حضرت صادق عليه السلام مي فرمايد : صدقه و انفاق در شبانه روز جمعه هزار برابر است و صلوات بر محمّد و آل محمّد در شبانه روز جمعه هزار برابر پاداش دارد و سبب مي شود هزار لغزش جبران شده و هزار درجه بر درجات شخص افزوده گردد و نورِ صلوات فرستنده در آسمان ها مي درخشد و ملائكه ي آسمان ها و ملكي كه مأموريّتش بودن در كنار قبر رسول خدا صلي الله عليه وآله و سلم است تا روز قيامت براي او استغفار مي نمايند .
4 . قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم : إِنَّ شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرٌ عَظِيمٌ يُضَاعِفُ اللَّهُ فِيهِ الْحَسَنَاتِ .
وسائلالشيعة ، ج : 10 ص : 313
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم فرمود : همانا ماه رمضان ماهِ بزرگي است كه پاداش خوبي ها در آن افزايش پيدا مي نمايد .
5 . عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم يَقُولُ : مَنْ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ فِي رَمَضَانَ تُحْسَبُ لَهُ ذَلِكَ بِسَبْعِمِائَةِ أَلْفِ رَكْعَةٍ فِي غَيْرِ رَمَضَانَ
مستدركالوسائل ، ج 7 ، ص 422
عبد الله بن مسعود مي گويد از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلّم شنيدم كه مي فرمود : هركس در ماه رمضان دو ركعت نماز بگزارد برابر با هفتصد هزار ركعت در غير ماه رمضان است .
6 . عَنْ أَبِي الْحَسَنِ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا عليهما السلام قَالَ : مَنْ قَرَأَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ آيَةً مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ كَانَ كَمَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُور .
بحارالأنوار ، ج 93 ، ص341 ، باب 46- وجوب صوم شهر رمضان و فضله .
حضرت علي بن موسي الرضا عليهماالسلام فرمود : هركس يك آيه از كتابِ خداوندِ عزّوجلَ در ماهِ رمضان قرائت كند برابر با يك ختم قرآن در ماه هاي ديگر است .
7 . عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم يَقُولُ : مَنْ تَصَدَّقَ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ بِصَدَقَةٍ مِثْقَالِ ذَرَّةٍ فَمَا فَوْقَهَا كَانَ أَثْقَلَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ جِبَالِ الْأَرْضِ ذَهَباً تَصَدَّقَ بِهَا فِي غَيْرِ شَهْرِ رَمَضَانَ .
مستدركالوسائل ، ج : 7 ص : 188
عبد الله بن مسعود مي گويد : از پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم شنيدم كه مي فرمود : هركس در ماهِ رمضان به اندازه ي ذرّه اي و بيشتر در راه خداوند انفاق داشته باشد در نزد خداوند از وزنِ همه ي كوه هاي زمين كه چيزي در غير ماهِ رمضان انفاق كند سنگين تر است .
چند نكته ي مهم
1 . آيت الله مجتهدي قدّس سرّه فرمودند : … اگر پدر و مادر شما خوب نبوده ، بي نماز بوده ، امّا الان از دنيا رفته ، بايد سر قبرش بروي ، برايش خدا بيامرزي بگويي ، دعا كني ، از خدا بخواهي كه : خدايا از گناهان پدرم بگذر ، نمازهاي قضايش را خودت بخواني و اگر پول داري ، پول بدهي تا برايش نماز قضا بخوانند . اينها اثر دارد . او از دنيا رفته ، امّا وقتي شما سر قبرش مي روي ، خوشحال مي شود .
بديع الحكمه ، ص 164
2 . صاحب كتاب شريف « لئالی الاخبار » نسبت به اهداء ثواب نمازهای مستحبّی و کارهای خيرِ ديگر به اموات چنين می فرمايند : « بهتر است آنچه می خواهد به ميّت هديه کند به خصوص اگر نماز باشد آنرا به يکی از معصومين عليهم السلام بلکه به جميع آنها هديه نموده و بعد ثوابِ آن را برای ميّت قرار دهد که در حديث از حضراتشان چنين آمده است :
عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبَجَلِيِّ بِإِسْنَادِهِ يَرْفَعُهُ إِلَيْهِمْ عليهم السلام قَالَ: مَنْ جَعَلَ ثَوَابَ صَلَاتِهِ لِرَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه و آله و سلّم وَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَوْصِيَاءِ مِنْ بَعْدِهِ عليهم السلام أَضْعَفَ اللَّهُ لَهُ ثَوَابَ صَلَاتِهِ أَضْعَافاً مُضَاعَفَةً حَتَّى يَنْقَطِعَ النَّفَسُ وَ يُقَالُ لَهُ قَبْلَ أَنْ يَخْرُجَ رُوحُهُ مِنْ جَسَدِهِ يَا فُلَانُ هَدِيَّتُكَ إِلَيْنَا وَأَلْطَافُكَلَنَا فَهَذَا يَوْمُ مُجَازَاتِكَ وَ مُكَافَاتِكَ فَطِبْ نَفْساً وَ قَرَّ عَيْناً بِمَا أَعَدَّ اللَّهُ لَكَ وَ هَنِيئاً لَكَ بِمَا صِرْتَ إِلَيْه .
لئالی الاخبار ، ج ۴ ، ص ۲۶۱/ وسائل الشيعة ؛ ج8 ؛ ص169
از معصوم عليه السلام نقل شده است که هرکس ثواب نمازش را برای پيامبر اکرم صلی الله عليه و آله و سلّم و اميرمؤمنان و اوصيای معصومش عليهم السلام قرار دهد خداوند مضاعف گرداند ثواب آن نماز را چندان که از شمردنِ آن نََفََس منقطع گردد ، و پيش از آنکه لحظه واپسين زندگی اش فرا رسد به او گويند : فلانی ، هديه و محبّت تو به ما رسيد و امروز روزی است که تو را پاداش دهيم و مکافات نماييم ، دل خوش دار و ديده ات روشن باد در سايه آنچه خداوند برای تو آماده نموده ، و گوارای تو باد نعمت و کرامتی که به سوی آن مي روی .
3 . عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ فِي أَصْلِهِ وَ هُوَ مِنْ رِجَالِ الصَّادِقِ وَ الْكَاظِمِ عليهماالسلام قَالَ : سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَحُجُّ وَ يَعْتَمِرُ وَ يُصَلِّي وَ يَصُومُ وَ يَتَصَدَّقُ عَنْ وَالِدَيْهِ وَ ذَوِي قَرَابَتِهِ قَالَ لَا بَأْسَ بِهِ يُؤْجَرُ فِيمَا يَصْنَعُ وَ لَهُ أَجْرٌ آخَرُ بِصِلَةِ قَرَابَتِهِ قُلْتُ إِنْ كَانَ لَايَرَى مَا أَرَى وَ هُوَ نَاصِبٌ قَالَ يُخَفَّفُ عَنْهُ بَعْضُ مَا هُوَ فِيهِ.
وسائل الشيعة / ج8 / 278 / 12 – باب استحباب التطوع بالصلاة و …
علي بن حمزه به حضرت كاظم عليهاالسلام عرض كرد: كسي از طرف پدر و مادر و خويشانش حج و عمره مي آورد ، نماز و روزه مي گزارد ، صدقه مي دهد ، [ اين كار چه حكمي دارد ؟ ] فرمودند : مانعي ندارد و در انجام اين امور اجر و پاداش عايدش مي گردد مضاف بر پاداشي كه به واسطه ي صله ي رحم به او داده مي شود . گويد : به حضرتش عرض كردم : هر چند [ آن كسي كه من اين كارهاي خير را براي او انجام مي دهم ] با من هم عقيده نباشد ، بلكه حتّي اهل نصب وعداوت و دشمني با خاندان رسالت باشد [ باز هم براي او مفيد است ] ؟ ! فرمودند : آري ، موجبات كم شدنِ و سبكي گرفتاري و عقوبتِ او در آن عالم فراهم مي آيد
گرد آورنده : سرکار خانم امیدوار ( مربی پیش2 )
تایید کننده : سرکار خانم هامونی ( مدیریت آموزشگاه )
منابع:سیت جامع خانواده اسلامی